Leven Na Anne Frank

Vaak denk ik, nee hè, niet weer een boek over de Tweede Wereldoorlog, maar uit een soort van 'plichtsgevoel' word ik er ook door aangetrokken. Als een soort boetedoening voor iets waar ik part noch deel aan heb, maar waarvan ik de gruwelen en het meedogenloze gewoon niet kan en wil begrijpen. Zo begin ik aan dit boek. Op eenderde begon het me echt te boeien. En nu ik het uit heb en de tranen nog steeds achter mijn ogen branden, spreek ik mijn waardering uit voor de grote openheid van de schrijfster en ook het inkijkje dat ze geeft in hoe Joodse weeskinderen naar de oorlog werden opgevangen. Maar hoewel ik het heel goed kan begrijpen vind ik het toch jammer dat de schrijfster niet in staat is gebleken om ondanks al het onrecht en de aangedane ellende, wat meer verzoenend te zijn ten opzichte van haar omgeving, omdat ik het gevoel heb dat ze voortdurend een collectieve schuld laadt op iedereen die haar pad kruist. Maar ja ik heb makkelijk praten. Daarom toch heel veel waardering voor Berthe Meijer's boek.

'Luchtig' is het woord dat in de Biblion recensie valt maar dat lijkt mij niet juist. Lucide, dat is het in de beschrijvingen van de depressies die ze ondervindt na de ellende van de oorlog. Het boek is eerlijk, rauw, aangrijpend, en niet gespeend van humor.

Berthe Meijer (1938-2012) is bekend van haar culinaire columns voor het NRC Handelsblad en haar vele kookboeken. Helaas ontdekte ik haar pas enkele jaren geleden op Smulweb.nl en AH.nl/kookschrift. Toen ik kortgeleden een van haar kookboeken bij de kringloop scoorde, werd ik benieuwd naar haar levensverhaal. Hoe een jong meisje dat in Bergen-Belsen niet meer dan een stuk oud brood en wat koolraap te eten kreeg, uitgroeide tot een culinair wonder die heel Nederland elke week voorzag van een lekker, verrassend en verantwoord recept.

De zusjes Berthe en Flory overleven als enige van het gezin de oorlog. Ze groeien op in het Joodse kindertehuis de Berghstichting in Laren. Er komen regelmatig neven en nichten van hun ouders op bezoek en ook enkele ooms en tantes van de meisjes. Ze worden dan verwens met cadeautjes, mooie kleren en leuke uitstapjes. Waarom deze mensen de meisjes niet in hun gezin opnamen, wordt niet echt duidelijk. Wanneer Berthe naar de Kunstnijverheidsschool gaat, mag ze op kamers gaan wonen in Amsterdam. Berthe gaat hier helemaal los. In haar zoektocht naar geluk, liefde en identiteit maakt ze veel verkeerde keuzes. Op jonge leeftijd trouwt ze met Gerard, samen krijgen ze twee zoons. Door overmatig alcoholgebruik van Gerard houdt het huwelijk geen stand. Berthe stort zich vervolgens in de armen van Ischa Meijer, die ze nog kent uit Bergen-Belsen. Ischa is net zo getraumatiseerd als Berthe, waardoor ook deze relatie spaak loopt. Dan ontmoet Berthe musicus Gary Goldschneider. Bij hem vind ze de rust, liefde en het gezinsgeluk, waar ze altijd naar heeft verlangt.

Berthe keerde met een rugzak vol trauma’s terug uit Bergen-Belsen. Haar angsten, hyperventilatie en vele lichamelijke ongemakken werden niet door de hulpverleners begrepen. Op latere leeftijd kreeg ze veel nare ziektes; longproblemen, hartklachten, diabetes, slapeloosheid, reumatische pijn enz. Maar liefst 14 bladzijden lang somde Berthe al haar klachten op. Ze zou het heel goed gedaan hebben aan de koffietafel in het verzorgingshuis van Hendrik Groen......Een alternatieve genezeres vertelde (wat Berthe eigenlijk al lang wist, maar nooit toe wilde geven) dat het allemaal door haar concentratiekampverleden kwam. Ze heeft een leven lang onbewust in stress geleefd; wat haar weerstand en gezondheid in ernstige mate beschadigd heeft. Toch waren er door de jaren heen twee dingen die altijd afleiding en troost boden: koken en eten.

Toen Berthe’s leven, na haar echtscheiding, in een diep dal zat bood het NRC Handelsblad haar een nieuwe kans; ze mocht een culinaire column verzorgen. Berthe gooide haar leven radicaal om. Waar kwam Berthe’s liefde voor koken en eten toch vandaan? In een van haar dierbaarste herinneringen zag Berthe zichzelf samen met haar grootmoeder in de keuken kletsen en koken; een herinnering die haar gelukkig maakte. Berthe had op de Berghstichting een goede band met de tuinman, meneer de Leeuw. Samen tuinieren bood haar troost. De Leeuw deelde zijn kennis over de biodynamische landbouw met Berthe. Haar liefde voor de natuur en de gewassen heeft ze dus aan hem te danken. Wanneer oom Dorus op bezoek kwam, nam hij Berthe mee uit eten in goede restaurants. Hij leerde haar hoe al die heerlijke dingen die hij voor ze bestelde heetten, hoe je ze moest eten en leerden haar alles over wijn. Tijdens haar turbulente huwelijk ontdekte ze dat ze het heerlijk vond om voor grote groepen vrienden te koken. Koken was een uitlaatklep en het voelde goed om gewaardeerd te worden.

Ik vind het jammer dat de schrijfster voor deze titel gekozen heeft. Het roept verkeerde verwachtingen op. Het boek gaat niet over Anne Frank, maar over de zusjes Berthe en Flory Meijer. Berthe beschrijft in haar boek enkel wat herinneringen aan haar buurtgenootje. Meer op: https://www.hebban.nl/spot/boeken-met-een-ster/nieuws/leven-na-anne-frank-berthe-meijer