Het wonderbaarlijke milligram en andere fabels

De recensie van dit boek is schromelijk overdreven. De meeste verhalen zijn helemaal niet zo grappig als wordt gesuggereerd.

Hoe moeilijk is het toch om een verhalenbundel te bespreken? En zeker zo’n bundel korte verhalen van Juan José Arreola, waar absurdisme hand in hand gaat met woordspelletjes, omkeringen zich neervlijen met opgeheven vingertjes. Langzaam savoureren, niet alle stukjes achter elkaar er doorheen jassen; een snoepje voor het slapen gaan, een oppepper voor je gemoed en innerlijke staat. Een echte slow-reader dus.

Arreola heeft niet ontzettend veel geschreven, zo laat vertaler, Guy Posson, ons in een uitleiding weten; het meeste schreef hij jaren 40-50, 20e eeuw. Arreola beweegt zich meer in de traditie van Borges dan in de lijn van Marquez, Vargas Llosa, Cortazar. Posson bedoelt: Arreola was geen linkse politieke activist. Ik denk als argeloze lezer: maar voorkeur voor een of ander soort absurdisme en magisch-realisme (deze prachtige term heb ik laatst opnieuw ontdekt) hebben al deze midden- en Latijns-Amerikaanse auteurs toch wel in zekere mate gemeen.

Arreola heeft er een handje van je steeds op het verkeerde been te zetten, als je denkt dat je de richting in een verhaal hebt ontdekt kan het zomaar zijn dat hij weer compleet een andere kant opschiet. Dat is heel grappig maar ook in zekere zin vermoeiend. Je moet als lezer goed bij de les bijven. Nu moet je als serieuze lezer altijd goed bij de les blijven....

Arreola houdt ervan de spelen met taal, met gezegdes en uitdrukkingen, met bijbelse spreuken en citaten.
Andere verhaaltjes hebben iets minder van doen met taalgrappen maar met een ander soort absurditeit, zoals het titelverhaal: Het wonderbaarlijk milligram. Hmmm, dacht is, wat is een milligram? want je denkt direct aan een waarneembaar - met welk zintuig dan ook - object. Maar dat is het natuurlijk niet: het is een gewichtsaanduiding, een abstract begrip. Het verhaal is een soort De nieuwe kleren van de keizer plus een flinke dosis kritiek op het kapitalisme / bankwezen (maar die zijn ook nu nog een soort van inwisselbaar, toch?). Dus hier toont Arreola ons toch een soort van linkse kritiek. Maar dan wel helemaal op zijn heel eigen wijze.

Dieren spelen vaak een rol zijn eigenzinnige fabels. Er is ook een bundeltje met fabels van Arreola uitgebracht, Bestiarium, zie bijvoorbeeld: http://uitgeverijoevers.nl/juan-jose-arreola-bestiarium/ .
De dieren zijn in hun beestachtigheid vaak menselijker dan de mensen zelf. Het moralisme en de kritiek op mens en samenleving kennen een zeer lange traditie in de literatuur van over de hele wereld. Soms om de directe kritiek een beetje te verhullen, vanwege censuur en andere nasty business. Soms gewoon omdat het leuk is en je het zo lekker hilarische kunt uitvergroten.

Een van de thema’s van Arreola is het onbegrip tussen de seksen, dat ook al zo oud is als de wereld, als ook de discrepantie tussen individu en samenleving, als in Het wonderbaarlijk milligram of de Parabel van de ruil, maar eigenlijk wel in elk verhaal.
Posson vertelt ons dat er veel van Arreola’s eigen leven en welzijn verstopt zit in zijn verhalen.