Archivaris van de wereld roman

Geschreven bij Archivaris van de wereld

Lia is schrijfster, schrijfdocent en communicatietrainer. Ze begon een opleiding Klassiek Ballet aan de Scapino Dansacademie, maar voltooide deze niet. Ze werkte lang als PI-medewerker in een Huis van Bewaring. In 2002 kwam haar debuutroman Huizen van Papier. Archivaris van de wereld is haar vierde roman. Voor dit boek ontving ze een werk- en schrijfbeurs van het Nederlands Letterenfonds.
De omslagfoto is van het Musée Albert-Kahn in Parijs, waar de schrijfster onderzoek deed voor dit verhaal. De omslag is ontworpen door Irwan Droog.

Het boek begint met Albert Kahn, vooraanstaand bankier en filantroop, aan het eind van zijn leven. We kijken mee door de ogen van Alfred Dutertre, al 34 jaar de chauffeur van Albert Kahn. Op zijn 24e kreeg hij een camera - een Vérascope Richard - van Kahn, die hem opdroeg zoveel mogelijk te fotograferen. Hij stuurt hem zelfs naar school om hem te leren hoe hij foto's kan ontwikkelen en filmen. Hij wil als zijn levenswerk een Archief van de planeet opzetten, want "Wanneer de ander eenmaal in kleur is vastgelegd zullen we ons om hem bekommeren." Dit archief zal bijdragen aan de wereldvrede, denkt hij.
Begin vorige eeuw neemt Kahn zijn chauffeur mee op een wereldreis naar Japan en China. Hij draagt hem op alles te fotograferen en hiervoor nieuwe apparatuur aan te schaffen. Hij is de eerste van vele fotografen die door Kahn naar de verschillende delen van de wereld worden gestuurd om voor deze droom foto's te maken.

Het verhaal volgt twee lijnen. De een is het heden en in de ander lezen we mee met Dutertre in zijn dagboek over hun reizen en hoe hij het beleeft.
Langzaam schetst de schrijfster een beeld van hoe de wereld veranderde. We zijn getuige via de ogen en dagboekfragmenten van Dutertre. De opkomst van het nationalisme. De onwil en eigenlijk de starre houding van Kahn om de wreedheid van de oorlog en wat mensen elkaar aandoen niet in beeld te willen brengen. De frustratie van Dutertre die heeft meegevochten en liever ziet dat er wel beelden worden vastgelegd over deze periode.

Archivaris van de Wereld is het portret van een man met een ideaal die daar alles voor over heeft. Een man die op de achtergrond wil blijven, geen onderwerp of hoofdstuk in zijn eigen archief. Hij komt tot leven door de beschrijvingen van Dutertre.
Tegen de achtergrond van de wereldgeschiedenis is dit ook een verhaal over mensen. De relatie tussen baas en ondergeschikte, die langzaam verschuift naar vertrouweling en uiteindelijk verzorger. Maar Dutertre is nooit volledig open naar hem, omdat hij vindt dat het niet zijn plaats is om aanmerkingen te hebben. En Kahn lijkt zich onbewust van de consequenties van zijn ijver de wereld in beeld te brengen. Pas als we verder over het heden lezen en richting het einde gaan van Kahn's leven, zie je hoe mooi de schrijfster de menselijke relaties in het verhaal heeft verweven. De personages worden mensen van vlees en bloed; met echte emoties. Dutertre's schoonzus Fernande, de onbestorven weduwe, die nooit naar hem kan kijken zonder zijn broer Claude te zien. Haar verdriet is rauw en het kleurt haar woorden. Filosoof en beste vriend van Kahn, Henri Bergson, die samen uren konden filosoferen, debatteren, maar ook plezier hebben. Ook is het mooi te lezen over andere bekenden uit de geschiedenis die een rol hebben in het boek zoals Rodin, Joyce, Einstein, Kipling, Mahler en Pathé.

Lia Tilon heeft een heerlijk verhaal gemaakt over een man wiens levenswerk nooit af is gekomen. Geen boek wat je zo even uitleest, maar waar je je aandacht bij moet houden. Een man die met zijn tijd meeging, maar er toch op de een of andere manier niet echt onderdeel van uitmaakte. Een fascinerend reisverslag die ons de Wereld toont via de 72.364 autochromes. De gebeurtenissen en mensen waarover we nu nog in de geschiedenisboeken lezen. Kahn probeerde de wereld te vangen. Nu is deze maar een muisklik van ons vandaan.

Geschreven bij Archivaris van de wereld

Dutertre, een jongeman die bij de Franse bankier Albert Kahn in dienst is als diens chauffeur, krijgt in 1908 een –voor die tijd- moderne fotocamera overhandigd door zijn baas, met de opdracht te leren fotograferen.

Multimiljonair en pacifist Albert Kahn heeft namelijk een droom, een ideaal. Hij wil alle volkeren over de gehele wereld laten fotograferen. Dat zal hem hét 'archief van de planeet' opleveren. Kahn leeft in de volle overtuiging dat deze foto’s de vooroordelen en angsten van mensen jegens elkaar zullen wegnemen en zijn archief zal derhalve vrede op aarde bewerkstelligen.

Al snel is Dutertre niet meer de enige met een fotocamera van Kahn. Kahn stuurt een groot aantal fotografen op pad. Hij stuurt hen naar de native Americans, naar Afrikaanse stammen en onbekende volkeren in Mongolië met de opdracht hen vast te leggen op de gevoelige plaat.

Ondanks de gloedvolle ideologie en de nobele bedoelingen slaagt Kahn niet in zijn voornemen en het bewerkstelligen van een alomvattende wereldvrede blijft een utopie. Dat is wat velen rondom hem al hebben geconcludeerd, maar Kahn zelf, het is dan 1939, kan en wil dit niet aanvaarden. De nasleep van de beurskrach en de oorlogsdreiging maken het hem echter onmogelijk zijn project voort te zetten. Het breekt Kahn en uiteindelijk heeft hij nog slechts zijn trouwe Dutertre over, die zich gedurende de jaren aan de zijde van zijn baas, ontwikkeld heeft van 21-jarige blaaskaak tot steun en metgezel van de verzwakte Kahn.

De BBC documentaire ‘De man die de wereld wilde fotograferen’ zette Tilon op het spoor van Albert Kahn (1860-1940). Ze doet uitgebreid onderzoek naar deze excentrieke man en zijn bijzondere project en besluit haar bevindingen in een roman op te tekenen. De keuze voor de romanvorm is een bewuste en, in mijn ogen, verstandige. Met deze vorm zal een groter lezerspubliek kennis willen nemen van het verhaal van deze bijzondere man. Ondanks het feit dat de auteur kiest voor de geromantiseerde vorm, heeft zij zich in haar boek aan de historische feiten gehouden voor zover deze waren te achterhalen.

Het boek kent overigens twee verhaallijnen die elkaar voortdurend afwisselen. In het ene deel vertelt Kahn’s metgezel Dutertre, die Kahn trouw verzorgt en bijstaat in diens villa in Boulogne. De andere (ondergeschikte) verhaallijn is een weergave van het dagboek van Dutertre uit de periode dat hij met Kahn op wereldreis was. Vanuit deze twee verhaallijnen voorziet Tilon haar verhaal voortdurend van perspectiefwisselingen hetgeen een levendig geheel oplevert.

Voor de karakteriseringen van de personages had Tilon niet veel input, maar met het weinige dat er voorhanden was, heeft zij hen bijzonder knap neergezet. Vooral in relatie tot elkaar. Bovendien komt de vastberadenheid waarmee Kahn zich in zijn project vastbijt, prachtig over het voetlicht evenals de ontwikkeling van Dutertre. Overigens veroorzaakt de keuze om Dutertre als hoofdpersonage neer te zetten en niet Kahn zelf, dat Kahn van enige afstand beschouwd wordt en dat geeft ‘Archivaris van de wereld’ een extra dimensie.

De schrijfstijl van Tilon is van hoog niveau. Kort en bondig, zonder al te veel taalkundige versierselen. Toch kan haar schrijfwijze evenwel worden omschreven als zeer gedetailleerd. Een stijl die naadloos aansluit bij hetgeen zij te vertellen heeft.

Kortom, ‘Archivaris van de wereld’ is een indrukwekkend boek. De vele historische feiten, verwerkt in romanvorm, hebben een fraai geheel opgeleverd dat een groot lezerspubliek verdient.

Lia is schrijfster, schrijfdocent en communicatietrainer. Ze begon een opleiding Klassiek Ballet aan de Scapino Dansacademie, maar voltooide deze niet. Ze werkte lang als PI-medewerker in een Huis van Bewaring. In 2002 kwam haar debuutroman Huizen van Papier. Archivaris van de wereld is haar vierde roman. Voor dit boek ontving ze een werk- en schrijfbeurs van het Nederlands Letterenfonds.
De omslagfoto is van het Musée Albert-Kahn in Parijs, waar de schrijfster onderzoek deed voor dit verhaal. De omslag is ontworpen door Irwan Droog.

Het boek begint met Albert Kahn, vooraanstaand bankier en filantroop, aan het eind van zijn leven. We kijken mee door de ogen van Alfred Dutertre, al 34 jaar de chauffeur van Albert Kahn. Op zijn 24e kreeg hij een camera - een Vérascope Richard - van Kahn, die hem opdroeg zoveel mogelijk te fotograferen. Hij stuurt hem zelfs naar school om hem te leren hoe hij foto's kan ontwikkelen en filmen. Hij wil als zijn levenswerk een Archief van de planeet opzetten, want "Wanneer de ander eenmaal in kleur is vastgelegd zullen we ons om hem bekommeren." Dit archief zal bijdragen aan de wereldvrede, denkt hij.
Begin vorige eeuw neemt Kahn zijn chauffeur mee op een wereldreis naar Japan en China. Hij draagt hem op alles te fotograferen en hiervoor nieuwe apparatuur aan te schaffen. Hij is de eerste van vele fotografen die door Kahn naar de verschillende delen van de wereld worden gestuurd om voor deze droom foto's te maken.

Het verhaal volgt twee lijnen. De een is het heden en in de ander lezen we mee met Dutertre in zijn dagboek over hun reizen en hoe hij het beleeft.
Langzaam schetst de schrijfster een beeld van hoe de wereld veranderde. We zijn getuige via de ogen en dagboekfragmenten van Dutertre. De opkomst van het nationalisme. De onwil en eigenlijk de starre houding van Kahn om de wreedheid van de oorlog en wat mensen elkaar aandoen niet in beeld te willen brengen. De frustratie van Dutertre die heeft meegevochten en liever ziet dat er wel beelden worden vastgelegd over deze periode.

Archivaris van de Wereld is het portret van een man met een ideaal die daar alles voor over heeft. Een man die op de achtergrond wil blijven, geen onderwerp of hoofdstuk in zijn eigen archief. Hij komt tot leven door de beschrijvingen van Dutertre.
Tegen de achtergrond van de wereldgeschiedenis is dit ook een verhaal over mensen. De relatie tussen baas en ondergeschikte, die langzaam verschuift naar vertrouweling en uiteindelijk verzorger. Maar Dutertre is nooit volledig open naar hem, omdat hij vindt dat het niet zijn plaats is om aanmerkingen te hebben. En Kahn lijkt zich onbewust van de consequenties van zijn ijver de wereld in beeld te brengen. Pas als we verder over het heden lezen en richting het einde gaan van Kahn's leven, zie je hoe mooi de schrijfster de menselijke relaties in het verhaal heeft verweven. De personages worden mensen van vlees en bloed; met echte emoties. Dutertre's schoonzus Fernande, de onbestorven weduwe, die nooit naar hem kan kijken zonder zijn broer Claude te zien. Haar verdriet is rauw en het kleurt haar woorden. Filosoof en beste vriend van Kahn, Henri Bergson, die samen uren konden filosoferen, debatteren, maar ook plezier hebben. Ook is het mooi te lezen over andere bekenden uit de geschiedenis die een rol hebben in het boek zoals Rodin, Joyce, Einstein, Kipling, Mahler en Pathé.

Lia Tilon heeft een heerlijk verhaal gemaakt over een man wiens levenswerk nooit af is gekomen. Geen boek wat je zo even uitleest, maar waar je je aandacht bij moet houden. Albert Kahn; een man die met zijn tijd meeging, maar er toch op de een of andere manier niet echt onderdeel van uitmaakte. Een fascinerend reisverslag die ons de Wereld toont via de 72.364 autochromes. De gebeurtenissen en mensen waarover we nu nog in de geschiedenisboeken lezen. Kahn probeerde de wereld te vangen. Nu is deze slechts een muisklik van ons vandaan.