De populist Adolf Hitler, de ondergang van de Weimarrepubliek en de opkomst van het Derde Rijk

De originele titel van het boek is "The Death of Democracy: Hitler's Rise to Power and the Downfall of the Weimar Republic". Dat de nederlandse uitgeverij Balans de titel even gaat "herschrijven" om mee te kunnen doen met het politiek korrekte tijdsbeeld/milieu zegt héél véél. Ze hebben er even "De Populist" van gemaakt! Uiteindelijk laat uitgeverij Balans hier mee zien dat ze zelfs niet begrijpen wat Benjamin Carter Hett in zijn boek neerschrijft, wat de kern is. Het boek van Carter-Hett kocht ik vorig jaar al in London kort na het verschijnen. Het is niet slecht, maar er is véél beter materiaal te vinden over de Weimar Republiek. Jammer genoeg (er is véél en degelijk onderzoeksmateriaal te vinden), is het boek niet diepgravend, en vooral geschreven voor een groot publiek. Als inleiding kan het gebruikt worden, maar jammer genoeg kan de auteur géén neutraal standpunt innemen (net zoals in zijn andere boeken), en dat doet véél af aan de kwaliteit. De beslissing van uitgeverij Balans om de titel éven te veranderen naar het tijdsbeeld en er De Populist van te maken, toont wel aan hoe bedroevend laag het niveau van véél uitgeverijen is.

Het boek begint fantastisch goed. Het einde is ook sterk. Hett durft uitspraken te doen. In het midden van het boek is het even wat 'dikker' qua inhoud en ebt het tempo even weg, maar het is een uitstekend werk.
Het heeft relevantie.

Men zou kunnen stellen dat de Amerikaanse historicus Benjamin Carter Hett met De Populist een zoveelste werk over Adolf Hitler heeft geschreven. Ian Kershaw en Joachim Fest gingen hem voor met biografieën over Hitler. Carter Hett zelf schreef eerder boeken over de Rijksdagbrand (De rijksdag staat in brand) en over advocaat Hans Litten die Hitler aan een kruisverhoor onderwierp tijdens een rechtszaak in 1931 (Crossing Hitler).

Met De Populist wordt duidelijk dat de eerder geponeerde stelling niet opgaat. Alle opgebouwde kennis die de auteur heeft laten zien in zijn eerdere boeken, bundelt hij in dit boek. Daarnaast kijkt hij direct een stap verder dan anderen tot nu toe deden: het huidige decennium wordt bij het verhaal getrokken als waarschuwing voor onze democratieën. Leiders of kandidaat-leiders met radicale uitspraken worden altijd tot bezinning gebracht als ze eenmaal de macht (in zicht) hebben, zo was de ervaring tot de jaren 1930. En áls ze eenmaal een machtspositie verworven hebben, worden ze toch vanzelf tegengehouden door de functionerende democratische instellingen. Een associatie met de huidige tijd is snel gemaakt als je aan de Amerikaanse presidentsverkiezingen van 2016 denkt.

Dat het tegenhouden van antidemocratische krachten in Duitsland na de verkiezingen in 1932 niet zo gemakkelijk ging, zet Carter Hett uiteen in enkele hoofdstukken. Op een fijn leesbare manier lees je hoe en waarom president Paul von Hindenburg en vicekanselier Franz von Papen juist Hitler tot kanselier benoemden en hem in hun zak dachten te hebben. Toen in januari 1933, Hitler was net benoemd, direct geweldsexplosies plaatsvonden door nazistormtroepen, meende de publieke opinie dat hij nog steeds gestopt kon worden met wetten. Helaas werden kranten en politieke manifestaties van de oppositie verboden en kon er nauwelijks nog campagne gevoerd worden. Op 27 januari 1933 veranderde alles door de brand in de Rijksdag te Berlijn. Het ‘Decreet van rijkspresident von Hindenburg ter bescherming van volk en staat’ oftewel het ‘Rijksdagbranddecreet’ maakte het mogelijk direct de noodtoestand uit te roepen in het Duitse Rijk. Alle burgerlijke vrijheden (van meningsuiting, vergadering en vereniging, briefgeheim…) werden per direct opgeheven, waardoor de fundamenten van een goed werkende democratie weggeslagen werden.

Uiteraard komt de nipte overwinning van 1932 van de nationaalsocialisten niet uit de lucht vallen. Ook hierover geeft de auteur uitvoerig uitleg, want het is te eenvoudig om te stellen dat het Verdrag van Versailles alleen de voedingsbodem heeft gelegd voor Hitlers onvrede. Carter Hett laat duidelijk zien dat de Weimarrepubliek weliswaar een moderne democratie was, maar dat men in het Duitse Rijk niet goed wist hiermee om te gaan. Niet voor niets waren er eenentwintig kabinetten in veertien jaar tijd.

In de inleiding van het boek komt de vraag naar voren waarom de opkomst van Hitler nu weer besproken dient te worden. Carter Hett geeft hiervoor twee redenen: het opnieuw vrijkomen van bronnenmateriaal uit gesloten archieven en de daaruit voortkomende herijking van de als bekend veronderstelde gegevens. Ook de wisseling van generaties speelt een rol, aangezien er in elke generatie ruimte is om de geschiedenis in een ander licht te bezien. Juist daarom kon dit werk niet eerder geschreven worden en past het uitstekend in deze tijd, waarin de democratie in enkele werelddelen onder druk staat.

Al met al is dit boek in verschillende opzichten een goed leesbaar overzichtswerk voor zowel de geïnteresseerde leek als de geoefende historicus. De Populist is een titel die niet misstaat op de Tweede Wereldoorlogboekenplank!

Een goed leesbaar en zeer interessant boek. De schrijver behandelt alle belangrijke sociale, economische, politieke en wettechnische gebeurtenissen en factoren die van belang zijn om te kunnen begrijpen hoe de Duitse democratie veranderde in een dictatuur.

Zeer informatief en vlot geschreven.

Het boek geeft een goed inzicht in het Duitsland na de 1e w.o