De kosmos en het leven, een Meesterwerk Op zoek naar een natuurlijke verbinding tussen geloof en natuurwetenschap

Is de mens meer dan zijn evolutie?
Rolie Barth heeft werkelijk een bijzonder boek geschreven Bijzonder, vanwege de inhoud, de vormgeving en de frisse schrijfstijl.

Wie is deze auteur? Barth is meer dan 30 jaar actief geweest binnen het kernfusie-onderzoek en is op latere leeftijd theologie gaan studeren. Wat zijn benadering zo bijzonder maakt, is dat hij wetenschappelijk feiten als basis neemt voor nieuwe interpretaties. Dat vereist uitleg.
De werkelijkheid waarvan wij deel uitmaken, kenmerkt zich door wetmatigheid en organisatie. In de fysische en biologische werkelijkheid is er sprake van processen van zelforganisatie. De schrijver laat zien dat deze zelforganisatie is gebaseerd op versterkende en remmende feedback. Een combinatie van deze twee vormen van feedback zijn bepalend voor zeer veel biologische processen. Ook het ontstaan van veel eiwitstructuren blijkt te herleiden tot eigenschappen van de fysische werkelijkheid. Op een didactisch sterke manier brengt Barth deze kennis voor het voetlicht. Hij plaatst deze inzichten in het kader van de ‘kosmologische evolutie’ en verrijkt deze daarmee. De materiële wereld bevat inherente potenties die kunnen leiden tot het ontstaan van leven. En nu komt het: langs deductieve weg leidt Barth daaruit af dat autonome processen wijzen op een doelgerichtheid. En dat ze (daarmee?) gericht zijn/waren op het ontstaan van leven.
Deze inherente potenties blijken volgens de auteur niet alleen doelgericht, maar ook relatie-gericht. En dát is het nieuwe gezichtspunt dat Barth in het derde deel van zijn boek ontvouwt. Op dat punt komt zijn andere tak van kennis in beeld, namelijk hoe verhoudt zich onze wetenschappelijke kennis tot de Bijbel? Wat Barth doet, is a.h.w. een Bijbelse ‘transparant’ leggen over de eerder beschreven natuurkundige en biologische werkelijkheid. Het verfrissende van dit boek is, dat Barth de Bijbel leest los van dogmatische starrigheden. Daardoor komt er ruimte. Hij ziet – en dat is echt bijzonder – dat theologische inzichten in het verlengde liggen van wetenschappelijk kennis. En daarbij geeft hij ook nog eens interessante exegeses van Bijbelpassages, vooral van Genesis 1-3. Fascinerend vind ik bijvoorbeeld hoe hij vanuit wetenschappelijke inzichten (!) komt tot een nieuw perspectief op (het bestaan van) 'de eerste mensen’. Barth schetst a.h.w. een ‘hoger-dan-helicopterview’ waardoor zijn lezers de werkelijkheid kunnen gaan zien vanuit een ‘totaalperspectief’. Vanuit die optiek legt hij een verbinding tussen kennisgebieden die in het huidige denken los van elkaar staan of die zelfs als conflicterend worden gezien.
Langs die weg wordt ons mensbeeld gevoed met nieuwe, verrijkende inzichten. In zulk licht blijkt het 'er-zijn’ geen betekenisloos bestaan te zijn, maar een opgenomen-zijn in een doelgerichtheid. Dit concept zal vooral christenen aanspreken.
Voor mij is dit de eerste keer dat ik een boek lees dat (primair!) de wetenschappelijke feiten recht wil doen en tegelijk verbinding legt met de Bijbel. In zijn theologische beschouwingen komt Barth (logischerwijze) ook uit bij hoe ‘de mens’ met de schepping is omgegaan. We komen er niet best vanaf. Misschien helpt dit boek om onze consumptiementaliteit nog eens kritisch te bevragen.
Freek Boekeloo, een levensbeschouwelijk geïnteresseerd mens.

Zie ook https://dekosmoseenmeesterwerk.nl