De wereld die we kenden

Geschreven bij De wereld die we kenden

Er zijn vele boeken geschreven over de gruwelen van WO II. Telkens weer worden wij, meestal buitenstaanders, met de neus op de feiten gedrukt hoe het is wanneer je als ongewenste vreemdeling wordt opgejaagd en je leven niet zeker bent. In De wereld die we kenden neemt Alice Hoffman ons mee in een wereld die grotendeels realistisch lijkt, maar tevens een magisch element heeft. Hierbij wordt teruggegrepen naar een eeuwenoud joods gebruik dat met ritueel vertoon tot stand gebracht wordt. Mooi is de beschrijving van deze rite, dit in tegenstelling tot de aanleiding, die hartverscheurend is. 

Het is een boek over familie, liefde, vriendschap, vertrouwen, verraad en magie. Dit laatste geeft het boek een extra dimensie. Om haar dochter Lea te beschermen zoekt de moeder iemand die een golem kan scheppen. Een schepping door mensen dus, in eerste instantie doet het misschien denken aan het monster dat Victor Frankenstein schiep. De golem echter heeft religieuze roots en wordt niet samengesteld uit lichaamsdelen uit het mortuarium, maar uit klei. Dit is de korte versie, de prachtige uitgebreide beschrijving staat in het boek en is een van de passages die erg tot de verbeelding spreekt.
In overzichtelijke, chronologische volgorde wordt het verhaal van Lea en Ava (de golem) verteld. Door de focus vooral op de kinderen te leggen lijkt de magie naadloos te passen binnen hun wereld die volledig op z’n kop komt te staan en waarin zij hun weg moeten vinden. Gruwelijke details zijn er, dit was de werkelijkheid die joden en andere minderheden op hun pad vonden, maar de manier van beschrijven is gedoseerd gedetailleerd. Voldoende om op de hoogte te zijn, niet overdadig zodat er weerzin opgewekt zou kunnen worden. 

De toon in het boek is ondanks alle tegenslag en haat toch niet pessimistisch en somber. Frankrijk is het decor van deze roman, kinderen op de vlucht in het landschappelijk mooie land werden vaak opgevangen in kloosters of kastelen totdat het ook daar niet meer veilig was. Een deel van de belevenissen van vele joden en andere vluchtelingen is bekend. We kennen bijvoorbeeld de verhalen over de bijeendrijving van een grote groep joden in Vélodrome d'Hiver (1942). In de roman wordt op deze locatie de hartbrekende scheiding van een joodse familie beschreven waarmee het lot van dit gezin bezegeld wordt. 

Vrouwen spelen een belangrijke rol in het boek, zij zijn leidend in een wereld die door mannen lijkt te worden bepaald. De vrouw krijgt de mogelijkheid haar eigen beslissingen te nemen waarmee gebeurtenissen een compleet andere loop krijgen. Meeleven in personages - de goeden en kwaden zijn duidelijk van elkaar te onderscheiden – gaat vanzelfsprekend. Moeiteloos verplaats je je in hun situatie waarin keuzes gemaakt moeten worden die soms grote offers vragen.

Het boek is aan te raden voor lezers die houden van een chronologisch verhaal, een tikje magie en niet teveel losse eindjes. De schrijfstijl is uitermate soepel en zorgt met de duidelijke hoofdstukindeling (met geografische plaatsbepaling) voor een aantal spannende, aangename leesuren. Voor de liefhebber valt er een en ander leren over joodse spreuken en gebruiken. Wie oog heeft voor symboliek kan zijn hart ophalen aan de rol van bijzondere vogels die in het boek een prominente rol toebedeeld krijgen.

Jongeren zullen zich aangesproken voelen door het verhaal. De zich ontwikkelende kinderen maken hun afwegingen, hebben wel of geen keuze en weten met kracht en doorzettingsvermogen hun doel te bereiken, ook al betekent dit dat ze soms enorme risico’s moeten nemen. Wat dit betreft zou je het ook een coming of age verhaal kunnen noemen, liefde en verlangen houden immers niet op in tijden van oorlog.

Geschreven bij De wereld die we kenden

‘De wereld die we kenden’ gaat over liefde, vriendschap, familie, verraad en vertrouwen. Dit alles is overgoten met een sausje van overlevering vermengd met een spoortje magie. Door de gematigde hoeveelheid magie en het levensecht neerzetten van alle personages is het verhaal helemaal geloofwaardig geworden.

Het doorzettingsvermogen van de hoofdpersonen in de angstaanjagende tijd waarin het boek zich afspeelt, is goed beschreven: er is gewoon geen andere mogelijkheid!

“In de wereld die we kenden, zag Hanni Kohn wat zich voor haar bevond. Ze zou alles doen wat ze moest doen om degenen te redden van we ze hield, of het nu goed of fout was, toegestaan of verboden.”

Hanni, die haar zieke moeder verzorgt kan om die reden niet met haar dochter meegaan, daarom zoekt ze bescherming voor haar in de vorm van een golem. Een golem is een mens zonder ziel.
“Ze besloten om het ding Ava te noemen, dat deed denken aan chava, Het Hebreeuwse woord voor leven.”

Lea en Ava komen terecht bij een Joodse familie in Parijs: de Levi’s.
Zoon Julien en Lea lezen urenlang, languit op de grond. Het klikt meteen tussen deze twee. De andere zoon Victor negeert hen volkomen omdat hij nog van slag is door het vertrek van de hulp in de huishouding van de Levi’s; Marianne waar hij een goede band mee had.
Achter in het boek kun je lezen dat Marianne meer op een reiger lijkt dan ze eerst voor mogelijk had gehouden: ze weet uiteindelijk wat ze écht wil in haar leven.

De reiger, zoals deze afgebeeld is op de cover heeft een belangrijke functie in het verhaal.
De symboliek is hier: doe langzamer, leg de focus op wat je echt wilt, kom in je eigen kracht door met je borst vooruit te gaan staan, zoals de reiger.

“De lucht was fris en geurig, de maan een zilveren strook die elke nacht dikker en meer oranje werd. Soms zagen ze andere mensen in het bos, die er zo goed en zo kwaad als het ging leefden: Joden en vluchtelingen en jonge Franse mannen die ontsnapten aan dwangarbeid…
...Toen die vluchtelingen een lange vrouw zagen, gevolgd door een enorme reiger, waren ze verbijsterd en hoopval. Het was een wonder, een boodschap dat alle mogelijk was, zelfs in deze hardvochtige wereld.”

Behalve de reiger, speelt ook de wolf een grote rol. De wolf is in de natuur een belangrijke schakel als het gaat om evenwicht brengen. Oma Beboshi vertelde Lea over haar ontmoetingen met een zwarte wolf.
“Ze hadden elkaar aangestaard en op dat moment had ze gevoeld dat ze hem kende en dat hij haar op zijn beurt ook kende.”

Ik las al eerder werk van Alice Hoffman. Met ‘De wereld die we kenden’ heeft ze zichzelf overtroffen.
Ik heb werkelijk genoten van de magie vermengd met overlevering in dit verhaal. Het is een combinatie die zeker niet ongeloofwaardig overkomt en waardeer het boek met 4,5/5*.

Geschreven bij De wereld die we kenden

Na de hartverscheurende beslissing van Hanni om haar dochter naar Parijs te sturen, verandert het leven van Lea volledig. Lea moet haar leven in Berlijn achterlaten. Ze heeft geen idee of ze ooit nog terug kan. Samen met Ava, de golem, reist ze naar en door Frankrijk. Ettie reist mee naar Parijs, maar haar bestemming is ergens anders.

In De wereld die we kenden lezen we vanuit verschillende personages. Aan het begin van de oorlog zijn ze nog kind. Aan het einde zijn ze volwassen. Lea, Ettie, Julien en Victor zijn de hoofdpersonages, met ook een grote rol van Marianne en Ava natuurlijk. Alle personages groeien, ze beseffen wat er gebeurt in de wereld en pakken de situatie allemaal anders aan. Het is zo geschreven dat je meeleeft met ze, je staat naast ze bij hun daden. Ava, de golem, heeft een helpende rol, maar ook zij groeit.

Het verhaal loopt van 1941 tot augustus 1944, ik wist weinig van de situatie in Frankrijk, maar als ik dit boek zo lees, was het vergelijkbaar met Nederland. Alleen was er in Frankrijk meer ruimte in bossen en boerderijen om onder te duiken of verstoppen. Dat doen de personages dan ook veel.

Het is lastig om dit boek goed te omschrijven. De schrijfstijl leest vlot, de personages komen tot leven, maar blijven ook een beetje geheimzinnig. Niet alles is rooskleurig in dit boek, net als in de oorlog. De reiger van de cover heeft een speciale rol en dat maakte het boek anders dan andere oorlogsboeken.

Een bijzonder verhaal dat je moeilijk kunt wegleggen. Het is een nogal sprookjesachtig verhaal over een aantal mensen in de oorlog. Wat mij heel erg stoort is de slechte vertaling; regelmatig zitten er kromme zinnen en stijlfouten in. Jammer!