Groep 3 Daltonproof boek voor alle onderwijsproffesionals

Geweldig boek voor alle leerkrachten! Veel overdenkingen ook voor heel schoolteam.

Een dilemma dat al jaren bestaat en ook op veel daltonscholen speelt, is de overgang van groep 2 naar groep 3. De invoering van het basisonderwijs 1985 zou tot een verbetering van de doorgaande lijn moeten leiden, maar helaas is dit op veel scholen nog niet of nauwelijks het geval.

Hoe kunnen we de daltonvaardigheden die de kinderen in groep 1 en 2 hebben ontwikkeld vasthouden in groep 3? Het is bekend dat zelfstandigheid situationeel bepaald is. In groep 3 zie je dat kinderen door de andere manier van werken en het gebruik van (werk)boeken afhankelijk van de leerkracht worden (gemaakt). Interessant is daarom de vraag: “Hoe kunnen we het onderwijs in groep 3 zo inrichten dat de kinderen de zelfstandigheid en verantwoordelijkheid die zij inmiddels hebben ontwikkeld ook in groep 3 inzetten?” Een onderwerp waar veel interesse voor is, zo blijkt onder andere uit het daltonnetwerk groep 1, 2, 3 dat plaatsvindt binnen de regio Dalton Oost Nederland. Met trots wil ik jullie dan ook kennis laten maken met het onlangs verschenen boek van mijn collega René Berends ‘Groep 3 daltonproof’.

In dit boek neemt René Berends de lezer mee naar het onderwijs in groep 3 en inspireert hij om te experimenteren en vanuit de daltonvisie te kijken naar mogelijkheden om de overgang van groep 2 naar groep 3 te versoepelen. In groep 3 leren kinderen volgens het leerstofjaarklassensysteem lezen en schrijven. In dit boek is om die reden veel aandacht voor de vraag hoe de taal-leesontwikkeling vormgegeven kan worden vanuit een daltonvisie. We worden opgeroepen om rekening te houden met de letterkennis die kinderen al reeds hebben opgedaan en om hierbij aan te sluiten. Hoe kan er anders sprake zijn van een doorgaande lijn in de ontwikkeling van het kind? Kinderen leren het schrift en de functie van geschreven taal spelenderwijs al vanaf heel jonge leeftijd. Waarom zouden we in groep 3 niet op een spelende en ontdekkende manier verder kunnen gaan? Berends geeft aan dat het wenselijk is ‘wereldoriënterend’ te (blijven) lezen. In ons dagelijks leven zijn op allerlei manieren en plaatsen letters te ontdekken. En op eenzelfde manier kunnen kinderen ook starten met het schrijven van eigen teksten in een betekenisvolle context. Het schrift is er immers om te communiceren en dat doe je altijd met anderen. Zo leren kinderen lezen en schrijven om zichzelf uiteindelijk te kunnen redden in de samenleving.
Naast taal speelt ook rekenen in groep 3 een belangrijke rol. Volgens Berends kan het rekenonderwijs in concrete en betekenisvolle situaties worden aangeboden waarbij het accent ligt op het kennismaken met getallen en bewerkingen in verschillende verschijningsvormen. Hier zijn legio mogelijkheden voor te bedenken en in het boek worden er meerdere genoemd.

De vele voorbeelden zijn fijn, maar uiteindelijk gaat het vooral om het tonen van lef door de leraar. Durft deze te kijken naar de kinderen en daar het onderwijs bij aan te laten sluiten? Vanuit reformpedagogische uitgangspunten staat het kind in het daltononderwijs centraal.Hoe kunnen we dat dan doen als we de methode blijven volgen?

Groep 3 daltonproof geeft geen antwoord op alle vragen, maar geeft wel stof tot nadenken over hoe we kinderen meer eigenaarschap kunnen laten ervaren om zich zo te ontwikkelen tot kinderen met lef.

Dit boek is een uitgave in een reeks over het vernieuwingsonderwijs, gebaseerd op onderzoek en gericht op het onderwijs.
Het trok dan ook mijn aandacht omdat er op de achterflap staat dat het leraren inzicht biedt in hoe het onderwijs in het eerste leerjaar (groep 3) flexibel vormgegeven kan worden. Het werken vanuit de daltonvisie staat daarbij centraal.
In België is Daltononderwijs een relatief nieuw begrip, vermits de eerste school pas werd opgericht in 2007. Het boek handelt dan ook vooral over het daltononderwijs in Nederland.
Hoe meer ik me in het boek verdiepte, hoe meer interesse ik kreeg en ik heel wat gelijkenissen en hindernissen tegenkwam in het onderwijs van nu.

Het boek is zeer goed opgebouwd, mensen die geen kennis hebben over het daltononderwijs, zullen na het lezen van dit boek zeker geïnspireerd worden.
Een zeer heldere inhoudstafel maakt duidelijk welke zaken het boek allemaal behandelt.
Dit werk handelt vooral over handvatten voor het eerste leerjaar (groep 3), maar deze handvatten zijn in de andere leerjaren zeker ook toepasbaar.

Daltononderwijs streeft naar proefondervindelijk onderwijs. Er wordt opgeroepen om kinderen meer regie te geven over hun eigen leven, werken en leren via zelfsturing, eigenaarschap en ‘leadership’. Kort samengevat: geef kinderen een stem in hun eigen ontwikkeling.
In Nederland werkt men met een viertal daltonkernwaarden : zelfstandigheid, vrijheid in gebondenheid, samenwerken en reflectie. Vanaf 2012 werd hier nog ‘effectiviteit’ aan dit lijstje bijgevoegd. Er wordt regelmatig verwezen naar de grondlegster van het daltononderwijs, Helen Parkhurst. Zij streef ernaar de kinderen ervaring te laten opdoen en dat dit de meest effectieve en efficiënte werkwijze is voor een breed persoonlijkheidsvormend onderwijs. Leren moet functioneel zijn, authentiek en betekenisvol zijn.

Zo ook met het leesplezier! Hier wordt een hele paragraaf aan besteed, met best wel interessante tips en aandachtspunten. Zo maken ze duidelijk dat technisch lezen nooit een doel op zich is. Betekenisverlening en het beleven van plezier aan de leesactiviteit primeren, wat niet wil zeggen dat het niet belangrijk is. Ze promoten ook het vertellend of interactief lezen, iets wat ik zelf ook vaak toepas in de klas. Hierbij worden tussentijds vragen gesteld en er wordt ruimte gecreëerd om over de tekst te praten, wat de betrokkenheid bij het verhaal vergroot, zeker als dat in een kleine kring plaatsvindt. De voorleestips in het boek worden ook handig bij elkaar geplaatst, zodat je er makkelijk terug naar kan grijpen. Verder is er ook aandacht besteed aan ‘fluency’, waarbij het gaat over het geautomatiseerd verlopen van het leesproces. Goede lezers stemmen hun decodeer- en begrijpend leesstrategieën af op hun leesdoel. Is er begrip, dan kan er snelheid gemaakt worden.
Benader vakken ook met behulp van thematische contexten op een geïntegreerde wijze, waarbij ook het taal- en leesonderwijs hierin zeker een plek krijgen.
In het boek refereert men vaak naar een wetenschappelijke onderbouwing voor de theorie waarover men het heeft maar koppelt men hier ook vaak bruikbare tips aan, zodat het voor de praktijk duidelijk wordt. De kernwaarden van het daltononderwijs worden ook regelmatig aangehaald en kritisch besproken.