De waarde van alles Onttrekken toevoegen of aan de wereldeconomie

In haar nieuwe boek analyseert Mariana Mazzucato hoe in de hedendaagse wereldeconomie de band tussen het creëren en toe-eigenen van welvaart volledig uit het lood is geslagen en is ontaard in een soort casino kapitalisme. Deze uitwas is volgens haar diep geworteld in het heersende beeld over hoe welvaart geproduceerd wordt, maar ook in hoe we ons gedragen in de economie (als bedrijf en als consument) en economische prestaties meten. Tussen beide bestaat een onlosmakelijke wisselwerking: we handelen naar een theorie en bevestigen die theorie zo ook weer. Dit is wat filosofen de 'performativiteit' van taal noemen en ons gevangen houdt in een bepaald beeld van of verhaal over de economie. Het is het doel van Mazzucato de greep van dit beeld op ons denken te verzwakken.

Dit doet zij door de vraag wie waarde creëert en wie slechts waarde toeëigent in de economie expliciet ter discussie te stellen. Wiens arbeid is productief en wie levert slechts of vooral een onproductieve bijdrage? "Onttrekken of toevoegen aan de wereldeconomie" zo luidt daarom de subtitel van Mazzucato's boek. Zij laat zien dat in de ontwikkeling van de economische wetenschap vanaf het midden van de19e eeuw het onderscheid tussen productieve en onproductieve arbeid verdwijnt en daarmee het waardebegrip amoreel wordt. In de sindsdien heersende neo-klassieke theorie is waarde ontleent aan de prijs die op de markt tot stand komt en is daarom elke activiteit die beloond wordt productief. Hoe hoger iemands inkomen, hoe groter zijn bijdrage aan de welvaart of zijn toegevoegde waarde moet zijn, is de gedachte. Op dit amorele concept van waarde is ook de berekening van het bruto binnenlands product en van de economische groei gebaseerd, zo laat Mazzucato vervolgens zien.

Dit waardenvrije waardebegrip heeft verstrekkende gevolgen voor de manier waarop we bijvoorbeeld tegen de financiële wereld, de 'financialisering' van de reële economie, innovatie en de rol van de overheid in de economie aankijken. Als we weer goed kijken naar welke activiteiten waarde creëren i.p.v. onttrekken, wordt volgens Mazzucato duidelijk dat historisch gezien de staat en niet de markt (of het bedrijfsleven) de motor van innovatie en waardecreatie in de economie is. Alleen de overheid is dan ook in staat de economie in een meer duurzame en maatschappelijke wenselijke richting te sturen, maar dan moet ze wel haar rol als co-creator van waarde serieus nemen met een ander verhaal over de aard en oorzaken van welvaart.

Aldus schetst Mazzucato in een heldere stijl en grondig onderbouwd een hoopvol perspectief om de amoraliteit van het economische en bedrijfsmatig denken te doorbreken en ruimte te scheppen voor een meer democratische sturing van de economie.

Of hoe je een goed boek stuk krijgt. Nieuw Amsterdam voldoet met het afleveren van een dergelijk in slecht Nederlands vertaald boek precies aan de condities die Mariana Mazzucato in haar boek beschrijft. In plaats van waarde creatie is dit waarde onttrekking. Ik heb nog geprobeerd verhaal te halen bij de uitgever, de vertaler Ed Lof of de tekstredacteur Yulia Knol. Geen van alle gaven reactie. Maar de vertaling is een misbaksel. Mogelijk omdat Ed Lof niet echt bestaat en het toch vooral Google Translate is geweest of omdat zowel Ed als Yulia niet ter zaken kundig zijn om dit verhaal in het Nederlands op een in correcte zinnen begrijpelijk op te stellen. Het is een brei van woorden, te veel ingesloten bijzinnen, onheldere begripsaanduidingen. Het verhaal van het boek en van Mariana Mazzucato is wezenlijk en belangrijk, maar als je het even aan kunt, koop dat de originele versie. Deze Nederlandse vertaling, beoogt eerder het tegenovergestelde van wat een goede vertaling doet, het verhaal voor je te ontsluiten en juist begrijpelijker te maken.

Geschreven bij De waarde van alles

Duidelijk en leerzaam