De wereld tot gisteren wat we kunnen leren van traditionele samenlevingen

Ik heb een aantal recensies over dit boek op internet nagelezen en het blijkt dat alle negatieve recensies uit dezelfde bron komen: Survival International, vertegenwoordigd door Stephen Corry.
We kennen allemaal het verschijnsel politieke correctheid. Dat houdt in dat je bepaalde delen van de waarheid niet hardop mag zeggen, omdat de (veronderstelde) consequentie hiervan is dat het een zichzelf waarmakende voorspelling wordt. De reactie van Survival International is een typisch voorbeeld van politieke correctheid, het wordt ingegeven door angst voor de consequenties. Corry: "de klok op het gebied van mensenrechten voor inheemse volken [dreigt] tientallen jaren achteruit gezet te worden." Diamond schrijft hierover (p. 183): "Ik voel mee met wetenschappers die zich opwinden over de slechte behandeling van inheemse volken. Maar het ontkennen van de realiteit van traditionele oorlogvoering omdat die realiteit politiek wordt misbruikt is een slechte strategie, om dezelfde reden waarom ontkenning van iedere andere realiteit voor iedere ander prijzenswaardig politiek doel een slechte strategie is. De reden waarom inheemse volken goed behandeld moeten worden is niet dat ze ten onrechte worden beschuldigd van oorlogszuchtig gedrag, maar dat het onrecht is om ze slecht te behandelen."

Volgens Diamond vallen er in statengemeenschappen (zoals de westerse samenleving) gemiddeld tien keer minder doden door oorlog dan in tribale gemeenschappen. Corry betwist dit en zijn hoofdargument is dat je niet van gemiddelden mag uitgaan. "Zou het niet verstandiger zijn om te kijken naar het percentage doden onder de mensen die zich in het gebied bevonden waar de oorlog in alle hevigheid woedde," schrijft hij [in plaats van naar het percentage ten opzichte van de totale bevolking]. Dat mag hij vinden, maar iedere lezer weet wat "gemiddeld" betekent en mag daaruit zijn eigen conclusies trekken. Dit argument doet op zichzelf niets af aan de cijfers die Diamond presenteert.
Survival International: "Dit gaat volkomen voorbij aan de rampzalige gevolgen van het Europese kolonialisme voor inheemse volken overal op de wereld, en aan het tragische feit dat vele volken hierdoor compleet zijn weggevaagd."
Die opmerking is juist, maar heeft er niets mee te maken. Het onderwerp van het boek is hoe mensen in traditionele samenlevingen leven. Het boek gaat niet over genocide, hoewel het - als het relevant is - wel genoemd wordt. Diamond op p. 452: "In een reeks massaslachtingen tussen 1853 en 1870 [...] doodden [honderden Europese kolonisten] de meeste Yahi."

Zo zie je dat Corry steeds een karikatuur presenteert van Diamonds boek om op die manier zijn kritiek te kunnen spuien. Diamond zou niet in discussie willen gaan met Survival International. Als dat zo is, vind ik dat begrijpelijk, want alle antwoorden op de kritiek zijn al in het boek te vinden. Ik citeerde Diamond al over de behandeling van inheemse volkeren. Nog zo’n punt is de kritiek dat de levenswijze van inheemse volkeren niet te vergelijken zou zijn met die van onze voorouders 11.000 jaar geleden. Dit punt wordt door Diamond reeds in zijn boek besproken. Als je het jammer vind dat Diamond niet ingaat op de kritiek van Corry, lees dan gewoon dit boek.

In de koloniale tijd werden inboorlingen afgeschilderd als primitievelingen, die met spiegeltjes te paaien waren. Dergelijke koloniale arrogantie is Diamond vreemd. Hij schrijft over zijn persoonlijke relaties met Papoeavrienden, hij ziet ze als intelligente mensen, gelijkwaardig aan westerlingen. Hij beschrijft het leven van mensen in traditionele samenlevingen. Voor antropologen zal het boek misschien geen nieuws bevatten, maar voor mij was bijna alles nieuw.
Corry heeft voor The Daily Beast een grondige bespreking geschreven waaruit blijkt dat hij het boek goed gelezen heeft. Toch is zijn kritiek gebaseerd op een karikatuur. Misschien doet hij dat wel expres, zowel Survival Internation als Jared Diamond zullen garen spinnen bij een openlijk conflict.

Geschreven bij De wereld tot gisteren

"De wereld tot gisteren" is een lijvig overzicht van de ervaringen en gedachten die Jared Diamond heeft met de leefstijl van niet-westerse stammen. Het is één van zijn meest persoonlijke boeken tot nu toe en zijn liefde voor (met name) Nieuw Guinea blijkt duidelijk.

In andere recensies (van SurvivalInternational) wordt het boek met de grond gelijkgemaakt, met termen als 'gevaarlijke onzin' en 'achterhaald'. Nu ken ik niet het wetenschappelijke discours rondom deze onderwerpen, maar deze kwalificaties doen het boek in mijn ogen echt te kort. De aantijging dat het boek als hoofdboodschap heeft dat 'stammen in staat van continue oorlog' leven, is echt niet in het boek terug te vinden. De conclusies die in heb boek getrokken worden zijn juist nogal genuanceerd. De vredelievende aspecten van de beschreven stammen worden net zo uitgebreid behandeld als hun meer oorlogszuchtige kanten. Het is (mijns inziens) echt niet zo dat het boek de klok 30 jaar terugzet in het denken over niet-westerse stammen: de observaties en conclusies zijn er gebalanceerd genoeg voor. Maar wie graag een onwelgevallige mening in het boek wil lezen: die zal die er zeker wel in vinden. Echter dat zegt niets over het boek als geheel.

Dit gezegd hebbende, vind ik het boek toch wel enigszins teleurstellend. Met name het raamwerk en de analyse die in "Paarden, Zwaarden en Ziektekiemen" ronduit briljant was, ontbreekt in dit boek grotendeels. Het is vooral een verzameling observaties, waar dan op een vrij voor de hand liggende (niet verrassende) manier conclusies over worden getrokken in de trant van "wij westerlingen gaan niet intensief genoeg met onze kinderen om en geven ze teveel speelgoed". Zulke conclusies kun je ook wel in een boekje van 30 pagina's trekken.

Wat het boek toch de moeite waard maakt, is de enorme breedte van oplossingen die mensen gevonden hebben om met zichzelf en hun omgeving om te gaan.

Geschreven bij De wereld tot gisteren

Dit is een geweldig boek! Eén van de beste boeken die ik ooit gelezen heb. Jared Diamond beschrijft hoe het was in traditionele samenlevingen. Sinds de industriële revolutie hebben alle westerlingen een geromantiseerd beeld van het leven in de natuur en daar rekent Diamond op een grandioze manier mee af.
Er is zoveel wat je nog niet wist, dat je anders gaat denken over de onderwerpen in het boek: territorium, conflictoplossing, oorlog, jeugd, ouderdom, gevaren, religie, talen en voedsel. Hij verlevendigt zijn beschrijvingen met zijn persoonlijke belevenissen in Papoea-Nieuw Guinea, waardoor het uiterst boeiend leest. Naast zijn eigen observaties gebruikt hij een grote hoeveelheid wetenschappelijke bronnen. Maar vooral zit de kwaliteit van dit boek in de vergelijkingen die hij maakt. Waarom is bijvoorbeeld de ene gemeenschap gewelddadiger dan de andere? Bij ieder onderwerp geeft hij aan wat de overeenkomsten en verschillen zijn tussen verschillende traditionele gemeenschappen en waarom – in welke omstandigheden – de ene of de andere variant optreedt, m.a.w. waarom traditionele volkeren leven zoals ze leven.

Interessant boek

Geschreven bij De wereld tot gisteren

Dit boek is een echte aanrader, leuk om te lezen!

Meesterwerk over de historie van het midden-oosten. Dit boek geeft een schat aan inzichten en plaatst actuele maatschappelijke thema's in een context. Dik boek (1370blz) maar makkelijk geschreven en tevens makkelijk te lezen vanwege de overzichtelijk hoofdstukindeling

Inheemse leiders hebben scherpe kritiek geuit op dit nieuwe populairwetenschappelijke boek van Jared Diamond. Diamond stelt (1) dat de meeste inheemse volken in een staat van ‘permanente oorlogsvoering’ met elkaar leven, (2) dat ‘tribale’ samenlevingen gewelddadiger zijn dan geïndustrialiseerde samenlevingen en (3) dat ingrijpen van een staat of overheid hen ten goede komt.

Dit gaat volkomen voorbij aan de rampzalige gevolgen van het Europese kolonialisme voor inheemse volken overal op de wereld, en aan het tragische feit dat vele volken hierdoor compleet zijn weggevaagd. Deze genocide is een goed-gedocumenteerd feit.

Diamond beweert daarnaast dat ‘traditionele samenlevingen’ weliswaar voor een deel veranderd zijn door contact met de buitenwereld, maar toch het best vergeleken kunnen worden met de mensheid zoals die leefde tot aan ‘het eerste begin van de landbouw, 11.000 jaar geleden, in het gebied van de Vruchtbare Halvemaan’. Dit denkbeeld is allang door wetenschappers weerlegd. Zoals alle samenlevingen hebben inheemse en in stamverband levende gemeenschappen zich constant moeten aanpassen om te overleven en maken ze net als alle andere ‘moderne’ mensen deel uit van de 21ste eeuw.

Als een breed publiek geloof zou hechten aan de overtuigingen van Diamond dan dreigt de klok op het gebied van inheemse rechten tientallen jaren achteruit gezet te worden.

Geschreven bij De wereld tot gisteren

Inheemse leiders en Survival International hebben scherpe kritiek geuit op dit nieuwe populairwetenschappelijke boek van Jared Diamond. Diamond stelt (1) dat de meeste inheemse volken in een staat van ‘permanente oorlogsvoering’ met elkaar leven, (2) dat ‘tribale’ samenlevingen gewelddadiger zijn dan geïndustrialiseerde samenlevingen en (3) dat ingrijpen van een staat of overheid hen ten goede komt.

Dit gaat volkomen voorbij aan de rampzalige gevolgen van het Europese kolonialisme voor inheemse volken overal op de wereld, en aan het tragische feit dat vele volken hierdoor compleet zijn weggevaagd. Deze genocide is een goed-gedocumenteerd feit.

Survival International heeft al meer dan 40 jaar nauwe banden met in stamverband levende heemse volken over de hele wereld en is het volkomen oneens met Diamonds stellingen over wat hij 'traditionele samenlevingen' noemt. Hij baseert zijn onderzoek onder andere op het werk van een klein aantal antropologen, zoals de in brede kring in diskrediet geraakte Napoleon Chagnon, en anderen zoals Robert Keeley, Samuel Bowles en Steven LeBlanc. Een groot aantal onderzoekers, zoals onder andere John Chapman, Jonathan Haas, Douglas P. Fry, Nick Thorpe, en John en Patricia Carman staan lijnrecht tegenover de conclusies van Diamond.

Diamond beweert bijvoorbeeld dat ‘traditionele samenlevingen’ weliswaar voor een deel veranderd zijn door contact met de buitenwereld, maar toch het best vergeleken kunnen worden met de mensheid zoals die leefde tot aan ‘het eerste begin van de landbouw, 11.000 jaar geleden, in het gebied van de Vruchtbare Halvemaan’.

Dit denkbeeld is allang door wetenschappers weerlegd. Zoals alle samenlevingen hebben inheemse en in stamverband levende gemeenschappen zich constant moeten aanpassen om te overleven en maken ze net als alle andere ‘moderne’ mensen deel uit van de 21ste eeuw.

Als deze ‘gevaarlijke onzin’ serieus wordt genomen, dan zou alle vooruitgang van de laatste dertig jaar op het gebied van mensenrechten voor inheemse volken ongedaan kunnen worden.