De gek van de tsaar

De gek van de tsaar is niet gemakkelijk te lezen en vereist geduld en grondig lezen, dus als je op zoek bent naar lichte historische fictie dan kun je dit boek overslaan. Je moet als lezer enige basiskennis van de Russische geschiedenis hebben dan is het boek redelijk goed te doen. Ook is het niet verkeerd Google bij de hand te hebben om tijdens het lezen zaken op te zoeken zodat het een beetje duidelijk wordt.

Het boek is gemaakt als een dagboek dat door Jakob Mattik wordt bewaard over een periode van ongeveer 30 jaar. Jakob is de zwager van Timotheus von Bock, de hoofdpersoon van het verhaal, de zogenaamde gek van de Tsaar. Het speelt zich af in het post-Napoleontische Rusland, tijdens het bewind van Alexander I en Nicholas I. Von Bock was een vertrouwde generaal en vertrouweling van Alexander I; na de Napoleontische oorlogen keerde hij terug naar zijn geboorteland Livonia (het huidige Estland) en besloot hij een vrouw te nemen. Hij besloot een boerin als vrouw te nemen, als onderdeel van zijn plan om ‘de gelijkheid van alle mensen voor God, de natuur en zijn idealen te bewijzen’.

Als de roman begint, wordt VonBock vrijgelaten omdat hij ‘krankzinnig’ is bevonden en naar Livonia wordt gestuurd om zijn jaren onder toezicht te beleven. Maar de vraag die Jakob’s tijd opslokt, richt zich op de waarheid van VonBock’s waanzin – was hij echt gek, of zoals Jakob opmerkt: lag VonBocks ‘waanzin in zijn eergevoel?’

In het dagboek komen veel andere talen voor , dus ook kennis van talen is met dit boek wel een vereiste, zoals Duits, Russisch ( vertaling staat er bij vermeld) en Frans ( geen vertaling). Als je niet alle talen beheerst is het dus wel zoek werk op het internet en dat haalt de vaart behoorlijk uit het boek.

Voor de rest geeft Jakob’s dagboek is een blik op het leven in Livonia toen der tijd. Het is ook een blik op Rusland onder het bewind van de tsaren, de samenleving en de hoop voor de toekomst.

Van de drie boeken van Kross die ik gelezen heb vind ik deze de minste. De drie plagen is geweldig, de strijd om de stad is goed, maar hier is de schrijver niet op zijn best. Het interessante gegeven van een vriend van de tsaar die gezworen heeft hem altijd de waarheid te vertellen is niet genoeg om een goed verhaal van te maken. De oplossing die de schrijver heeft bedacht door de zwager van vriend het verhaal te laten vertellen met wat persoonlijke besognes van de zwager is niet voldoende om een goede spanningsboog op te bouwen. Op een derde zie je al waar het heen gaat, en helaas daar gaat het ook heen. Jammer dat de uitgever een steentje denkt mee te pikken van het succes van de plagen met deze heruitgave van een boek wat bijna niemand zal missen.
De enige die Jaan met dit boek waarschijnlijk een plezier heeft gedaan is de censuur in de USSR. Nooit verkeerd in die tijd natuurlijk om eens goed proletarisch commentaar op de tsaar te geven.