Omkijken mag

Waardering/judicium

Een bezoek aan Japan in het najaar van 2003, gesprekken met enige reisgenoten uit het voormalige Nederlands-Indië, en het spoedig bereiken van zijn 65e verjaardag, brachten de auteur, geboren in 1939, ertoe zijn turbulente jeugdjaren te onderzoeken, te herwaarderen en te beschrijven. Jeugdjaren, bewust begonnen als vierjarige in Japanse kampen op Java. Jeugdjaren zich voortzettend in het dekoloniserende Nederlands-Indië dat spoedig de Republiek Indonesia werd. Jeugdjaren vol van geheimen, magie, mythen en protestants-christelijke opvattingen. Jeugdjaren waarin de jonge Erik Michels moest vechten tegen zijn slopende ziekte hemofilie, toen nog grotendeels onbegrepen en de daarmee gepaard gaande niet aflatende hemartrose, zich uitend in opzwellende, uiterst pijnlijke kniegewrichten en telkens weer terugkerende hematurie.
Vreugde, verdriet, pijn, educatie in theorie maar vooral ook in praktijk, geven een beeld van hoe een ogenschijnlijk heel gewoon jongetje zich gordde voor het leven en groeide in dat leven tot een zeer bijzonder medemens.
In zijn picokroniek huldigt hij zijn vele leermeesters, geleerde mensen tot en met Indonesiërs die in koloniale tijden als stomme inlanders met de nek werden aangekeken. Op onderkoelde wijze bericht Erik Michels over al deze zaken. Gewoon in de taal van het kind dat hij toen was, met de ogen, woorden en gevoelens van dat kind; gevoelens die hij op indringende wijze op de lezer weet over te brengen. Iets minder onderkoeld bericht hij over enige van zijn intense ervaringen met de andere kunne.
Zo ziet men hem ontluiken als mens uit een aantal werelden die zich, na alle ervaringen in de tropen, ook nog moet inleven en inpassen in wederopbouwend Nederland. Men leest hoe, en waarom, hij zich gaandeweg losmaakt van het hem met de paplepel ingegoten christendom en hoe hij een nieuwe religieuze weg probeert te onderzoeken en te vinden.

In de kleine historie van Erik Michels heb ik mooipraterij noch verdraaiingen gelezen. Natuurlijk zijn er registraties van horen zeggen bij. Daar kan hij niet voor instaan, dat is duidelijk.
Zijn picokroniek is, wat mij betreft, een waardevolle aanvulling op de geschiedschrijving van de betrokken periode, bezien door de ogen van een betrokkene.
Dr. Niels Wiedenhof
16 augustus 2004
''Uw herinneringen zijn een bijzonder waardevolle aanvulling op onze collectie omdat die vanuit het oogpunt van een kind zijn opgeschreven. Met genoegen nemen wij uw herinneringen op in de Indische collectie van ons instituut. Het manuscript is ingeschreven onder aanwinstnummer 1538.''
Maarten Ternede, Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie (NIOD)