Bijbel en Koran mensen, teksten, contexten

‘Bijbel en Koran vormen bronnen van onze cultuur en iedere Nederlander zou dat moeten onderkennen’, schrijft Ebo Menno Koerts in zijn nieuwste boek. Vanuit deze vooronderstelling bestudeert de socioloog en religiewetenschapper de verschillen en overeenkomsten tussen de Bijbel en Koran en vergelijkt hij de manieren waarop deze religieuze teksten gelezen worden.

Niet God, maar de mens staat bij Koerts centraal. Zijn vooronderstellingen en beslissingen bij het lezen bepalen voor een groot deel de betekenis van de tekst. Doordat de mens voortdurend verandert, verandert ook de strekking van de tekst in de loop der tijd. Dat vraagt volgens Koerts om een telkens nieuwe zoektocht naar de bedoeling van deze teksten. Onze cultuur – waarvan niet alleen de Bijbel, maar ook de Koran een bron zou zijn – noodzaakt ons tot een gemeenschappelijke zoektocht naar de betekenis van religieuze teksten, waarbij we niet vanuit onze eigen vooronderstellingen of geloofsovertuiging, maar door de ogen van de ander religieuze teksten leren lezen.

Koerts’ boek biedt een aardige introductie op de omgang met de Bijbel en Koran als religieuze teksten door de geschiedenis heen. De beknopte historische achtergronden van Jodendom, christendom en islam zijn leerzaam en een handige begrippenlijst wijst de weg in de wondere wereld van de drie monotheïstische wereldgodsdiensten. Een uitgebreide bibliografie is toegevoegd voor wie verder wil lezen. De gecombineerde sociologische en theologische invalshoek van de studie is interessant, maar zorgt ervoor dat de lijn van het betoog hier en daar onduidelijk blijft, voornamelijk wanneer de behandeling van Bijbel en Koran elkaar afwisselen. Samen met de breedte van het thema zorgt dit ervoor dat de studie eerder inleidend dan verhelderend is.

Koerts’ voorgestelde zoektocht naar de betekenis van religieuze teksten – die hopelijk tot wederzijds respect en vreedzaam samenleven zal leiden – is een loffelijk streven, maar gaat op zijn manier echter voorbij aan de mogelijke onveranderlijke betekenis van religieuze teksten als boodschap van God aan mensen. Zijn benadering van religieuze teksten kan ertoe leiden dat er geen recht gedaan wordt aan de oorspronkelijke bedoeling van tekst en auteur omdat de lezer teveel vanuit zijn eigen perspectief leest in plaats van met eerbied naar de tekst luistert.

Toch maakt ‘Bijbel en Koran’ van Ebo Menno Koerts ons duidelijk dat wij religieuze teksten niet moeten lezen met onze westerse bril uit de 21e eeuw op omdat woorden, beelden en voorstellingswijzen uit een mij vreemde cultuur een andere betekenis kunnen hebben dan in mijn eigen cultuur. Dat inzicht alleen is al winst.