Canticle Of The Sun (CD)

Zij zat vele jaren gevangen achter het ijzeren gordijn, maar na de val van de muren werd zij een veelgeprezen componiste, vooral in het westen: Sofia Gubaydulina. Geboren in 1931 in Tatarstan, studeerde de componiste piano en compositie aan het conservatorium van Kazan, en later ging zij verder in de compositie bij Nikolai Peiko en Vissarion Shebalin aan het conservatorium van Moskou.
Tot 1992 woonde zij in Moskou; tegenwoordig woont zij in haar huis op het platteland, in Appen, bij Hamburg. Valery Gergiev gaf de wereldpremière van Gubaydulina’s Johannes Passion, een groot werk voor solisten, koor, orgel en orkest, gecomponeerd voor de 250ste sterfdag van Bach’s en opgedragen aan Gergiev en het koor en orkest van het Mariinski Theater van Sint-Petersburg. Sindsdien heeft hij het werk een aantal malen herhaald, waaronder een uitvoering in 2002 in zijn hoedanigheid van chef-dirigent van het Rotterdams Philharmonisch. Jarenlang werkte Gubaydulina geheel geïsoleerd en zonder veel officiële erkenning aan een omvangrijk en avant-gardistisch instrumentaal oeuvre voor de meest ongebruikelijke instrumentale combinaties. Sinds haar verhuizing naar Duitsland heeft zij het ene na het andere buitengewoon geïnspireerde werk gecomponeerd.
Een daarvan is ‘The canticle of the sun’ (1997), een celloconcert dat eigenlijk een hybride is tussen celloconcert en koormuziek, en in feite zelfs meer dan dat: het stuk is gebaseerd op ‘Il cantico frate sole’, de Hymne aan Broeder Zon van Franciscus van Assisi, een lofzang opgedragen aan God, aan de zon, aan de hele schepping, maar ook aan de dood ‘da la quale nullo homo vivente può scappare’ (waaraan geen mens kan ontsnappen). Gubaydulina componeerde ‘The canticle of the sun’ voor de 70ste verjaardag van een man die, in haar woorden, "de grootste cellist van de 20ste eeuw" was, "Slava" of Mstistlav Rostropovich, een musicus "met een zonovergoten persoonlijkheid". Het werk duurt iets minder dan 40 minuten en bestaat uit vier delen. Het eerste is gewijd aan de Schepper van zon en maan, het tweede aan de Schepper van de vier elementen, het derde aan het leven, en het vierde aan de dood. Om het in de ogen van de componiste heilige karakter van Franciscus niet aan te tasten, heeft zij de inbreng van het kamerkoor beperkt en enigszins raadselachtig gehouden, en de krachtigste expressie gedelegeerd aan de cellopartij en de slagwerksectie. Op deze wijze heeft de bijdrage van het koor een fragmentarisch en coloristisch effect. In de loop van het stuk moet de cellist op een steeds lagere toonhoogte spelen tot hij de bodem van zijn bereik heeft bereikt. Daarna moet hij nog wat schrapende geluiden voortbrengen door onder de brug te spelen, op een trommel te rammelen, en met een contrabas strijkstok een flexatoon te spelen.