De verloren jaren van Martin McGrew een biografie

Een waagstuk met goede afloop

De auteur weet tussen twee gevaarlijke klippen – een platte weergave van de eigen levensloop en krampachtige schoonschrijverij – door te laveren. Hij weet tamelijk indringend woorden en beelden te vinden voor het tragische kernthema van zijn leven: de gedwongen vroegtijdige totale scheiding van zijn moeder en halfscheiding van zijn vader.
Meestal ontspruiten uit persoonlijk leed vaak onleesbare teksten, omdat de auteur in kwestie zichzelf rechtvaardigt, pijnlijke voorvallen en emoties wegpoetst, een gering zelfinzicht aan de dag legt, of erger nog: zich wentelt in zelfbeklag. Aan dit soort risico’s weet Huinder te ontsnappen.

Crisisvermijding
Verbazingwekkend is het hoe lang de hoofdpersoon John Derks een persoonlijke crisis voor zich uit weet te schuiven. Tot ruim in zijn 57ste levensjaar zelfs. En dat terwijl deze toch duidelijk nadert; hij zit maar net onder de oppervlakte. Iedereen ziet ‘m aankomen, behalve Derks zelf. Zo lijkt het.
Heeft het te maken met één van de allermenselijkste eigenschappen: pijnvermijding? Het meest voor de hand liggende antwoord is: terugblikken op verlating door ouders doet misschien teveel zeer. En daar komt bij: persoonlijke waarheidsvinding vergroot niet automatisch het zielenheil; in weerwil van wat we graag denken.

Zekerheid zoeken
Of is de crisisvermijding van Derks niet alleen een langdurig na-ijleffect van liefdeloosheid en emotionele verwaarlozing in de jeugdjaren? Ligt het bijvoorbeeld aan de veeleisendheid van het moderne middenklasse-leven en de persoonlijke keuze van de hoofdpersoon om hierin op te gaan? Een hectisch bestaan waarin te weinig ruimte aanwezig lijkt om je rekenschap te geven van dit soort loodzware ervaringen in het verre verleden kan ook fungeren als ontsnappingsroute. Bestaanszekerheid, maatschappelijk aanzien en vastigheid in het privéleven. Wat wil je nog meer met een dergelijk pijnlijk begin van het leven? Waarom zou je je verworvenheden op het spel zetten en het jezelf onnodig lastig maken?

Ambivalent spel
Speelde John Derks een spel met zichzelf? Wist-ie het wel wat onder zijn huid zat, en hoe hij zich vruchteloos tegen het onvermijdelijke verzette, maar vond-ie het stiekem toch wel prettig om met zijn ‘persoonlijke mysterie’ te leven? Hij maakte hem tot een bijzonder iemand en het gaf aan zijn bevrijdingsdaad – zeker zo vlak voor zijn pensioen – wel een romantische lading. Het zou kunnen zijn dat hijzelf expres de spanning heeft opgevoerd. Dééd-ie het erom? Wilde hijzelf een dramatisch moment creëren, en daarmee – via een omweg – de regie houden?

Liefdeloze ouders
Derks' overheersende gevoel lijkt te zijn: liefdeloze ouders hebben mij verwaarloosd. Gezien zijn ervaringen neigt hij tot deze wat egocentrische interpretatie. Maar wie de roman goed op zich laat inwerken, ziet dat Derks hier juist mee worstelt. Want het portret van zijn ouders is toch met liefde getekend. Derks slingert heen en weer tussen verwijt en begrip. De zoektocht is voor hem ook meteen een kritisch zelfonderzoek. Huinder weet deze worsteling (laat op weg naar ‘echte volwassenheid’?) mooi te duiden.

Ontraadselen
De ontrafeling van zijn verleden moet voor Derks tot meer houvast leiden. Maar veel houvast geeft het boek echt niet. Deze vreemde paradox is juist het boeiende ervan. Is hij nu klaar voor de liefde en daarmee voor het leven? En is daarmee zijn persoonlijke Gordiaanse knoop ontward?
Laat ik het maar onomwonden zeggen: “Ik geloof er niets van, John!” De Sisyfusarbeid voor John Derks is nog maar net begonnen. De verloren jaren zijn nog niet ingehaald. Of kan dat eigenlijk niet? Moet juist die illusie worden losgelaten?

Huinder & Derks. Het was een waagstuk, met alle risico’s van dien. Hoeveel kanttekeningen je er ook bij kunt plaatsen: de auteur heeft een eerste, overtuigende proeve van zijn kunnen laten zien.

Op de achterflap een tekst over de ouder wordende trotse eigenaar van een vertaalbureau, John Derks. Teksten van anderen vertalen als levensmissie, dat klinkt niet meteen hemelbestormend. Maar de mededeling van een bericht over de dood van diens nooit gekende moeder maakt wel nieuwsgierig.
Ik sla het boek open en lees de eerste alinea. Die vertaaldirecteur leidde steeds een gecontroleerd leven, staat er. Maar ín hem zit een woelende rat - en deze hoofdpersoon gaat op expeditie om dat dier te verdelgen. Daarvoor moet hij zijn leven achterwaarts afleggen. Prachtige alinea.
Ik sla het boek open op een willekeurige bladzijde, pagina 51, en lees hoe de vertaalbureaudirecteur, in zijn zoektocht naar duidelijkheid, houvast en liefde, heftig op de schouder van zijn aftakelende vader tikt en hem om rekenschap vraagt. En in enkele regels staat precies waarover. Maar de vader kan het niet.
Dan volgt er een fascinerend relaas, een biografie heet het, meer een licht- en helderheid brengende zoektocht dan een verdelgingsmissie. Met vragen over de ontwortelende invloed op individuen van kolonialisme, oorlog en al of niet gedwongen migratie. Met indringende vragen over de invloed daarvan op - zeg maar - de tweede generatie.
Een relaas met thrillerachtige elementen. Een Bildungsroman. Een boek, niet zozeer over de regelmatig opduikende faux pas van de moeder van John, alias Martin McGrew, maar over La condition humaine, Het menselijk tekort. Onze nietigheid, ons onvermogen, ons geklungel en de uitnodiging aan de volgende generatie om daar begrip voor op te brengen, te vergeven, ermee te leren leven. Die uitnodiging staat in De Verloren jaren van Martin McGrew zo prachtig, pijnlijk en ontroerend beschreven in meerdere passages:
Tijdens een bezoek van John aan zijn vader, verderop in een stil makende brief, waarin de laatste verantwoording aflegt aan zijn zoon, en op het eind in het verhaal van een vriend van de vader, waarin vaders verweer onderuit wordt gehaald.
Tijdens het lezen speelde soms het oude motto 'We staan op de schouders van reuzen voor ons' door mijn hoofd. Wat was het reusachtige van de mensen op wier schouders de trotse eigenaar van het vertaalbureau stond? Zijn moeder blijkt een reuzin, een levenskunstenares en vrijdenkster, een vrouw wier kinderen werden afgenomen, omdat zij niet in de pas liep, die tientallen malen tevergeefs bij het weeshuis aanklopte om hen te mogen zien. En de vader, ondanks zijn tekortkoming, was ook een reus met enkele onderscheidingen uit de oorlog, een moedig mens; hij verbond mensen, voelde zich op zijn gemak in gezelschappen.
Met de biografie van Martin McGrew heeft de auteur een prachtig boek geschreven: mooi, beeldend, boeiend, soms onverwacht katholiek, en met op het eind een opvallende onthulling.
Kortom, een prachtig vlechtwerk.

Jos Van Beurden

Beste Chris,

Chapeau! Ik ben onder de indruk van je roman.
Ik merkte al lezende dat ik afwisselend vanuit een ander perspectief over je roman nadacht.
Ik las je roman als een literair werk: het is mooi opgebouwd, in mijn ogen soms misschien wat zwaar van stijl en woordkeuze, maar ook met prachtige zinnen die ik meermalen herlas.
Je roman boeide omdat het verhaal zich afspeelt in een voor mij herkenbare tijd en decor: van de jaren zestig en een conservatief katholiek milieu tot aan de Tilburgse Pijlijserstraat en TanjungPriok in Jakarta.
Maar ik las je roman vooral met groeiende aandacht omdat ik je ken en er autobiografische elementen in herkende en ik me vaak afvroeg waar de feiten ophielden en de fictie begon. Zelfs al is misschien maar een fractie van je verhaal autobiografisch, dan nog moet het schrijven een bijzonder emotioneel en helend werk voor je zijn geweest. Veel respect dat je zoiets aandurft.
Je hoofdpersoon John sleepte me helemaal mee, ik kon niet aan hem ontkomen. Tijdens het lezen werden John en Chris voor mij één, waardoor ik me een voyeur vond worden in jouw leven.
Je aangrijpende roman gaf me heel wat om over na te denken.
De opdracht die je schreef op de titelpagina in mijn exemplaar: ‘Soms moet je terugblikken om de toekomst te zien’ slaat de spijker op zijn kop.

Rob van Mierlo

Ik heb met opzet tot de vakantieperiode gewacht om echt in het boek onder te kunnen gaan. Dat is gelukt. De schrijver Chris Huinder heeft een mooie pen, een wat archaïsch taalgebruik hier en daar. Maar ik vind het vaak heel treffend. Een woord als 'verbruien' was eigenlijk uit mijn vocabulaire verdwenen. Over zinnen als 'Hij had dat zwijgzame dat hij bij andere mannen ook zag. Mannen die niet echt de pijnen van hun jeugd verwerkt hebben...' heb ik heel lang nagedacht. Zeker in verbinding met een zin op een bladzijde verder:'Hij was een man die de brutaliteit van anderen om zijn leven binnen te dringen niet accepteerde'. Die laatste zin kan ik makkelijk plakken op de schrijver die ik dit voorjaar ontmoette. Hij gaf ingehouden een relaas over zijn moeizame jeugd als halfwees alsof hij sprak met een slot op zijn mond dat door roest niet meer hermetisch is gesloten. Door het haperende vertellen van gedetailleerde herinneringen uit zijn jeugd kan de lezer heel goed de diepe groeven zien die in de jeugdjaren van de schrijver zijn getrokken. Het is confronterend zo'n boek te lezen. De schrijver heeft de kracht van een mooie penvoering om de tijd van zijn jeugd in Brabant in de jaren vijftig en zestig heel realistisch te schetsen en dichtbij te brengen, zelfs voor mensen die toen in de Randstad opgroeiden. Ik vind het concept van switchen in de tijd geweldig: we volgen de hoofdpersoon (alias de schrijver?) terwijl hij steeds opnieuw terugblikt naar zijn verleden. Ik ken het van Catch 22, vond dat soms lastig te volgen hoe prachtig ook. Bij Chris Huinder sluit het volgens mij naadloos. Hij is er heel mooi in geslaagd. Knap! Ik heb het langste gedaan over het eerste stuk van het boek, net alsof ik geen woord wilde missen van wat de auteur op boeiende wijze over de zoektocht naar zijn moeizame jeugd had te vertellen. Verder in het boek heb ik me meer laten meeslepen door het verhaal, en het verrassende slot ging in het tempo waarmee een thriller uit moet, tenzij je het vermogen hebt het boek opzij te leggen.