De zenuwsloper Leven Met Een Geheim

Het interview van Inge Diepman met schrijfster Sylia de Graaf was voor mij voldoende reden om dit boek (grotendeels gebaseerd op waarheid en voor mij sowieso een extra dimensie aan de keuze van een boek) te kopen. Maar ik moet eerlijk zeggen dat alleen deze wetenschap de reden is dat ik het uitlas. Hoofdpersonage Ella groeit als enig kind op in de jaren ’60-’70 in een streng christelijk gezin. Al jong wordt zij gedwongen haar doodzieke moeder te verzorgen, en ik bedoel dan dat er continue een moreel appèl op haar wordt gedaan. Het lijkt steeds alsof ze zelf mag kiezen, maar de van karakter goede doch zeer naïef lijkende Ella laat zich alles welgevallen omdat ze God en haar ouders – van wie ze best veel houdt – niet wil teleurstellen. Zijsprongetjes en pogingen tot zelfstandigheid buiten het gezin en kerk worden behendig door de ouders in hun slachtofferrol in de kiem gesmoord. Vooral moeder pleegt doorlopend psychische chantage. Ella buigt en knipt. Hoewel het thema zich bijzonder goed leent voor diepgang mis ik deze bij De Zenuwsloper. Hoewel De Graaf mooi schrijvend verhaalt, ontbreekt de vloeiende lijn. Periodes worden plots en zonder aanduiding overgeslagen. De geheimzinnigheid rond de ziekte van moeder en Ella’s fascinatie voor de onbekende die haar moeder ziek maakte, (klip en klaar wordt Johan Heesters bedoeld) zijn wat overdreven. Het is amper voor te stellen dat Ella zelfs als volwassene zo naïef is, ondanks haar toch niet wereldvreemde werk- en vrienden. Hier wordt het ook onduidelijk wat nog waarheid is of waar fictie begint. Ik sympathiseer met De Graaf om het verhaal te vertellen van iemand die vastgeroest zit binnen een zwaar religieuze opvoeding en zich daaruit niet weet te ontworstelen. Ook moeten we weten dat dit nog steeds in een aantal Nederlandse gezinnen zo is. Maar ik had willen weten waarom Ella was zoals ze was, vanuit haar gevoelens en gedachtengang. Verder weet ik niet of het goed of juist jammer is dat De Graaf geen moreel oordeel velt.

Dit is met stip het slechtst gechreven boek dat ik in jaren heb gelezen. Als je de beschrijving op de achterflap leest, prikkelt het verhaal direct je nieuwsgierigheid. De items: streng gelovig gezin, ziekelijke en veeleisende moeder zijn prima uitgangspunten voor een psychologische thriller. Maar als je het gaat lezen val je van de ene verbijstering in de andere. Dit heeft het niveau van een opstel van Havo 3. Daar krijg je dan zeker een ruime voldoende voor. Voor een volwassen roman is het echter dik onder de maat. Binnen enkele anlinea's wordt bijvoorbeeld beschreven hoe de hoofdpersoon gaat vermoeden dat haar man vreemd gaat; zij vraagt ernaar; hij bekent onmiddellijk;zij wordt woedend maar luttele ogenblikken later gaat ze alweer akkoord met zijn voorstel om het huwelijk te redden. Tussen het moment van vermoeden van overspel en het bereiken van overeenstemming ligt niet meer dan een kwartier!
Idem dito de scene waarin zij de gehate operettezanger, direct herkenbaar als Johan Heesters (lekker goedkoop overigens) ontmoet. Een kort gesprek; terloops pleegt hij nog even een moord op een ongeloofwaardig randfiguur; hij wil vervolgens de hoofdpersoon ook vermoorden, maar zij rukt hem het geweer uit handen en schiet hem neer. Als ze de stervende operettezanger over de rand van een ravijn schopt, springt diens hond hem achterna de dood in in plaats van haar naar de keel te vliegen. En dit alles weer binnen een zeer kort tijdsbestek.
Onbegrijpelijk, dat een uitgever zijn naam aan dit gewrocht heeft willen verbinden

De Zenuwsloper maakte onderdeel uit van onze stapel vakantieboeken. De omschrijving zorgde ervoor dat ik op een ochtend aan de roman begon. Het verhaal pakt je bijna direct waardoor je wilt blijven lezen. Een goede opbouw en een steeds aanwezige spanning die er voor zorgt dat je gegrepen wordt en wilt weten wat er verder gaat gebeuren. Dat alles met een prettige snelheid. Een aantal gebeurtenissen wordt beschreven zonder ze teveel uit te diepen. Zo blijf je in het verhaal zonder op een zijspoor te raken. In tegenstelling tot een aantal andere reviewschrijvers vind ik dat prettig.
De tijdsgeest is, als leeftijdsgenoot, herkenbaar door kleine en grotere verwijzingen. Hetzelfde geldt voor de invloed van religie op het gezin.
De aard van de ziekte en de werkelijke invloed daarvan op de relatie tussen moeder en dochter wordt in de loop van het boek stukje voor stukje vrijgegeven. Ook dat blijft weer boeien, maakt de verhaallijn en resulteert in een verrassende maar wel wat onwerkelijke ontknoping.
Een heerlijk boek met een serieuze verhaal, een prettig opgebouwde spanning en voldoende snelheid. En dat dan ook nog eens aangevuld met een flinke dosis relativerende humor.

Voor wie houdt van een lichtzinnig vlot geschreven boek over een zwaarmoedig thema is deze roman een aanrader. Wie op zoek is naar diepzinnige psychologische verhandelingen over de thema's in het boek : opgroeien in een zwaarchristelijk gezin en de loyaliteit van een dochter aan haar moeder kan met verkeerde verwachtingen aan het boek beginnen.

Karin Kuyper in de Libriszomerkrant:
Mijn favoriete vakantieboek is De Zenuwsloper van Sylia de Graaf. Een Nederlands boek lezen tijdens de vakantie is zoiets als een literaire zak aardappelen – alleen het beste van thuis neem je mee. En dit boek is onbetwist het lekkerste boek van eigen bodem om bij het zwembad, aan het strand of in de tent te lezen. Sylia is erin geslaagd om op vernuftige wijze verschillende verhaallijnen door elkaar te vlechten en samen te knopen, en de heldere, mooie schrijfstijl maakt het boek een genot om te lezen. Het resultaat is een spannende, originele roman die moeiteloos boeit, hoeveel herrie andere vakantiegangers ook maken. Van het begin – dat je vluchtig terugbrengt naar de jaren zeventig van de vorige eeuw – tot het onverwachte einde dat een mooie catharsis teweegbrengt.

Biblion schrijft : Centraal staat de vraag naar de reikwijdte van een eens gedane belofte. Is Ella aanvankelijk slachtoffer, halverwege het verhaal (en haar leven) krijgt de plot een detective-achtig karakter, met een verrassende uitkomst. Dit verhaal is scènisch opgebouwd; vlot en recht toe recht aan geschreven. Het medelijden met Ella, de ergernis over haar passiviteit en het respect voor haar wisselt de schrijfster overtuigend af. De goed voorbereide wending in de plot maakt er ook een spannend verhaal van.