Duivelse dilemma's Een familie in oorlogstijd

Wat doet een oorlog met een gemeenschap waarin iedereen elkaar op zijn minst van naam kent en waar familiebanden doorslaggevend kunnen zijn bij het maken van de juiste keuzes? En is het niet zo dat sociale achterstand mensen tot wanhoop kan drijven en dat ze daardoor weinig te kiezen hebben? Verwacht geen antwoorden op deze vragen, maar wel een helder beeld van wat er zich heeft afgespeeld in deze zeer karakteristieke regio in het noordoosten van Friesland.
Tussen de Kleistreek en de Friese Wouden ligt Dokkum. Deze stad staat centraal in de zoektocht naar de historische achtergronden van twee mannen met heel toevallig dezelfde, weinig voorkomende, naam: Tjerk Hacquebord. Dokkum is bekend van Bonifatius, een heilige bisschop die in 754 bij Dokkum vermoord werd, maar is natuurlijk ook één van de elf steden die deel uitmaken van de Elfstedentocht.

Leven in Dokkum

Dokkum heeft een rijke historie. Door zijn ligging aan de Dokkumer Ee was de stad geschikt voor handel met kooplieden rond de Noord-en Oostzee. Wanneer je in het centrum rondloopt valt er nog voldoende waar te nemen om een beeld te krijgen van de vroegere grandeur. Stadswallen, mooie huizen, waarvan de voormalige apotheek een goed voorbeeld is en een station getuigen van een eens bloeiende stad. Helaas kwam aan deze bloei een einde toen de Ee dichtslibde en er geen verbinding meer was met de Lauwerszee.
Het huis van de familie van Tjerk Louwrens lag aan de Stationsstraat. De broers Tjerk (Louwrens, zoon van Louwrens en Gé Hacquebord) en Folkert waren handige jongens. Pater familias Louwrens en zijn vrouw Gé hadden, behalve Tjerk en Folkert, nog 5 kinderen. Louwrens was een ondernemer die de touwtjes stevig in handen hield. Ook hij moest moeilijke keuzes maken. Het was een hecht gezin, waarin moraal en hard werken voorop stonden.
Hoe anders verliep het leven van Tjerk Heero (zoon van Heero en Feikje Hacquebord). Evenals Tjerk Louwrens woonde hij bij een station, het station van de stoomtram. Hij was 35 jaar toen de oorlog uitbrak, zijn naamgenoot pas 19.
Samen met zijn vader had hij een aannemersbedrijf, maar door de crisis was er weinig werk. De NSB beloofde werkgelegenheid en ziehier: de kiem was gelegd voor de keuze van Tjerk Heero. Hoewel één en ander in strijd was met de opvattingen van zijn vader werd Tjerk Heero lid van de NSB.
Het grootste deel van het boek gaat over de oorlog en hoe die uitpakt voor de twee naamgenoten. Sommige delen lezen als een spannend avontuur, andere stukken doen je huiveren van afkeer. Het is gelukkig niet alleen kommer en kwel, Tjerk Louwrens leerde in de oorlogsjaren zijn vrouw Tjimmy kennen. Dat was toen nog een jong meisje en de schuchterheid die daarmee gepaard ging wordt mooi uitgewerkt door de auteur. De verhalen over de verschillende onderduikadressen maken duidelijk dat er meerdere kanten zaten aan het onderduiken, aan de ene kant hoefde je je niet te melden voor de 'arbeidsinzet', aan de andere kant lag het gevaar op de loer opgepakt te worden. Dat 'ons kent ons' had zeker ook nadelen, er hoefde maar één NSB'er lucht te krijgen van een onderduiker en je kon verraden worden. Gelukkig waren er naar verhouding maar heel weinig NSB'ers in Dokkum en omgeving.
Tjerk Heero maakte zoals gezegd andere keuzes. Hij heeft onder andere gewerkt in Frankfurt en Wenen in het medisch bataljon van de Waffen-SS. Uit de verhalen blijkt dat dit hem behoorlijk tegengevallen is en dat hij trauma's overgehouden heeft na het zien van het lot van gevangenen. Ook is duidelijk geworden dat hij niet altijd precies wist waarvoor hij tekende.
Behalve het levensverhaal van twee mannen met dezelfde naam is er ook aandacht voor de sociale omgeving waarin de mannen leefden. De omstandigheden waarin ze zich bevonden maken duidelijk dat er verschil was tussen de twee en dat er daardoor andere keuzes gemaakt werden. Het is de nuancering die zorgt voor een nauwkeurig oordeel. 

Het boek "Duivelse dilemma's"van Louwrens Hacquebord beschrijft heel goed in leesbaar Nederlands hoe mensen in moeilijke omstandigheden en gespannen verhoudingen tijdens WO II vriend en vijand tegemoet traden. Het is een aanrader voor óók lezers buiten Friesland.

Aangrijpend verhaal.

Het is een prachtig familie verhaal en prettig leesbaar geschreven.