Fluitschepen Voor De Voc balanceren tussen oncostelijckheijt en duursaemheijt

Over het fluitschip bestaan vele mythen in de historische literatuur. Het schip zou door onder meer goedkope exploitatie aan de basis hebben gestaan van het Nederlandse commerciële succes in de Europese vrachtvaart van de 17de eeuw.
Opmerkelijk is dat ook de VOC voor haar handel op en in Azië van dit schip gebruikmaakte. Fluitschepen kwamen vanaf de jaren twintig van de 17de eeuw in gebruik en waren vooral tussen 1660 en 1690 heel populair. In deze periode huurde de VOC deze schepen niet alleen, maar vele werden ook op eigen VOC-werven gebouwd.
Op grond van nauwgezet bronnenonderzoek geeft Herman Ketting nieuwe inzichten in het beleid van de VOC omtrent fluitschepen. Hij analyseert de werkzaamheden op de scheepswerven van de VOC, vooral die van Amsterdam, en presenteert nieuwe gegevens die duidelijk maken hoe deze werven zich in de loop van de 17de eeuw tot een strak geleid en modern scheepsbouwbedrijf ontwikkelden. Ook laat hij zien in welke gebieden in Azië fluitschepen werden ingezet en hoe deze schepen aan het vaargebied werden aangepast.

Het uitrusten van fluitschepen bleek rendabel te zijn. Omstreeks de jaren tachtig van de 17de eeuw deden zich echter omstandigheden voor die het fluitschip minder geliefd maakten. Veranderingen in de organisatie van het VOC-bedrijf leidden tot standaardisatie van de scheepsbouw. Tegelijkertijd bleken fluitschepen met hun unieke ronde vormen en lichte uitvoering niet geschikt te zijn voor tropische omstandigheden. Voor oorlogvoering ter zee was het fluitschip nooit bestemd geweest. Het streven naar standaardisatie leidde in 1697 en 1714 tot twee grote scheepsbouwprojecten. De VOC probeerde fluitschepen toen zo aan te passen dat deze hun zwakke punten verloren. Hiermee ging het fluitschip zich steeds minder onderscheiden van andere VOC-schepen. Het werd daardoor ook makkelijk vervangbaar. Dit had tot gevolg dat na 1730 nog maar twee fluitschepen werden gebouwd en omstreeks 1780 onder geheel gewijzigde omstandigheden nog een aantal fluitschepen werden gehuurd.

Dr. Herman Ketting (1949) is historicus en antropoloog en promoveerde in 2002 op een studie naar opvarenden op VOC-schepen, Leven, werk en rebellie aan boord van Oost-Indiëvaarders. Hij verrichtte de studie naar fluitschepen in opdracht van het Willem Vos Fonds.