Franse Bibliotheek modern - De velden van eer - vijfluik bevat de titels: De velden van eer ; Illustere voorgangers ; De wereld bij benadering ; Voor al uw geschenken ; In de hemel zoals op aarde

In “The New Yorker” van 19 dec. 2011 gaat James Wood in op “the perceived conservatism of mainstream fiction”. Hij heeft het over de Amerikaanse literatuur, maar ik durf zijn oordeel ook van toepassing te verklaren op het gros van de Nederlandse fictie. De romans en verhalen zijn over het algemeen onderhoudend, soms ook echt mooi geschreven, maar –net zoals Woods aan de overkant van de oceaan- echte tinteling ervaar ik eerder bij het lezen van essays, van non-fictie (en van poëzie).
In het artikel vertelt Woods ook hoe essayisten behoudendheid weten te vermijden: in plaats van plot komt strekking (bedoeling); in plaats van de onpersoonlijke standaard derde-persoon-enkelvoud-verteller glipt de schrijvende identiteit het beeld in en uit; in plaats van verstarde waarheidsgetrouwheid is daar de slinkse afwisseling van werkelijkheid en fictie.
Hij constateert overigens –en terecht- dat dit technieken zijn die oorspronkelijk door romanschrijvers zijn toegepast, als voorbeeld duikt Milan Kundera op (Dichter bij in de tijd zou je aan Christa Wolf of T.C. Boyle kunnen denken).
Ook de Fransman Rouaud onttrekt zich op deze manier aan de relatieve zelfgenoegzaamheid. In dit vijfluik (de eerste vijf romans van Rouaud zijn hierin gebundeld) is goed te volgen hoe Rouaud van boek naar boek steeds meer losslaat uit het gewone vertellen, dat vertellen is leuk en onderhoudend misschien, maar vanaf het begin is duidelijk dat dat voor de schrijver Rouaud zelf niet zo onderhoudend is. Het is vanaf het begin duidelijk: Rouaud wil ook zelf wel uitgedaagd blijven door wat er –ook al is dat door zijn eigen hand- op papier komt. Zo verliest hij zich bijv. vrijwel aan het begin van het eerste boek in een beschouwing over regenweer die inderdaad veel leuker is dan het beschrijven dat het in Bretagne behoorlijk nat kan wezen. In de daarop volgende boeken pakt hij zichzelf als schrijver steeds meer uit: hij glipt het beeld in en uit, hij wisselt essayistische beschouwingen af met romaneske episodes. Het gevolg is dat je als lezer ook de gewaarwording krijgt dat je je op de tast door de materie beweegt. Dat is aan de ene kant heel boeiend (bij geen schrijver heb ik de laatste tijd zo het idee dat ik als lezer mee moet schrijven, mee verantwoordelijk ben, als juist bij Rouaud). Aan de andere kant is het soms ook wel stug werk, het lezen. Bijvoorbeeld in het derde boek, omineus genoeg “De wereld bij benadering” geheten, handelend over hemzelf als jongeling in de roerige jaren zestig, is die stugheid nadrukkelijk aanwezig. Of dat nu ligt aan het feit dat het over hem zelf gaat, of aan het feit dat het nog steeds heel moeilijk is om een echt goede beschouwende vertelling, of vertellende beschouwing over de jaren zestig te leveren, of gewoon aan niet goed genoeg schrijven, dat kan ik moeilijk beoordelen. Daarna komt Rouaud echt op stoom, de laatste twee boeken zijn meteen ook commentaar en glosse bij de eerdere, “Voor al uw geschenken” meer herhalend verhalend, het laatste “In de hemel zoals op aarde” een smeltkroes van beschouwingen en gebeurtenissen, samen een evocatie van zijn ouders waar hij uiteindelijk definitief afscheid van neemt, ze mogen hand in hand ten hemel, met liefde –voor die liefde had hij vijf romans nodig, in een bijna eindeloos herpakken- laat hij hen gaan. En op die manier is hij er zelf opeens heel nadrukkelijk, de schrijver heeft zich bijeen laten lezen.
Hierna kon Rouaud zichzelf ook los laten, na deze vingeroefening met een nieuwe werkelijkheid. In 2010 schreef hij “De beloofde vrouw”, waarin hij niet alleen de mainstream roman ver achter zich liet, hij vernieuwde daarmee de roman. Maar dat is een andere bespreking.