Het hoofdkussenboek

Geschreven bij Het hoofdkussenboek

Er zijn in de loop der tijd al veel dagboeken uitgebracht, maar met 'Het hoofdkussenboek' wil ik stellen dat ik iets bijzonders heb gelezen. Normaliter zal niet snel voorkomen dat een boek dat duizend jaar oud is door iedere geïnteresseerde lezer ook daadwerkelijk op deze laagdrempelige manier gelezen kan worden. Hoe fantastisch is het dat dit werk door de jaren heen bewaard is gebleven. Een prachtig voorbeeld van een van de oudste, zorgvuldig bewaarde klassieke werken uit de wereldliteratuur, voorzien van een voorwoord door Alfred Birney. De term 'hoofdkussenboek', is ontstaan omdat Sei haar aantekeningenboekje bewaarde in een lade van haar houten hoofdkussen. Sei Shōnagon deed als jong meisje dienst als hofdame van Keizerin Teishi - deze stierf op haar drieëntwintigste in het kraambed -, aan het Japanse hof ten tijde van de elfde eeuw na Chr. Het waren de hoogtijdagen van de Heian-periode. Gedurende tien jaar, heeft ze vele aantekeningen gemaakt over de dingen die haar onder de aandacht zijn gekomen, heeft meegemaakt of waar ze haar, soms behoorlijk uitgesproken en onverbloemde, mening over heeft willen geven. Wat opvalt is dat ze een scherpe blik had en heel opmerkzaam was. Er ging aan haar niet snel iets ongemerkt voorbij en de beschrijvingen zijn heel gedetailleerd. De lezer krijgt een buitengewoon beeld van de beslommeringen, gewoonten en verfijnde traditie aan het keizerlijke hof.
Sei toont een intelligente, nieuwsgierige, openhartige, romantische 'jongemeisjesblik', maar kan ook ondeugend zijn en de spot met iemand drijven. Ze is bij tijd en wijle heel empatisch, maar kan soms ook behoorlijk kort door de bocht zijn en dingen beschrijven die verdacht veel lijken op roddel en achterklap. Arrogantie, aanstellerigheid en idolate uitingen ontlokken de lezer eerder een glimlach dan irritatie. Haar aantekeningen verschillen van elkaar. Haar verhaaltjes, anekdotes, lijstjes en opsommingen geven een fantastisch inkijkje in de dingen die haar bezighouden. Van enige chronologie is geen sprake. Je kunt het boek op elke willekeurige pagina openslaan, een stukje lezen en de volgende keer een ander stukje pakken uit de bijna driehonderd hoofdstukjes die het boek bevat. Een prachtig beeld geven de beschrijvingen van de etiquette en de heersende cultuur aan het keizerlijke hof, met al zijn rangen en standen. Opvallend is dat de Chinese cultuur van behoorlijke invloed was op die van Japan. Poëzie nam een belangrijke plaats in in de communicatie. Bijzonder was de gewoonte om elkaar bij vele gelegenheden gedichten te sturen, al dan niet met een ietwat schunnige inhoud als flirtage of na een heimelijk bezoek in de nacht.
Maanden en dagen hadden geen naam, maar werden gewoon aangeduid als 'de tiende dag van de zevende maand'. Uren daarentegen worden aangeduid met een dierennaam, zoals 'het uur van de schaap'. Met de keizerin had Sei een goede band en ze bleken verrassend openhartig te zijn tegen elkaar. Ook grapjes werden er met elkaar uitgehaald, zoals de weddenschap over de berg sneeuw. Sei zei zeker te weten dat de berg niet gesmolten zou zijn voor een bepaalde datum, maar de keizerin was niet van plan om haar te laten winnen.
Wie verwacht een roman te gaan lezen, zal misschien van een koude kermis thuis komen, want een samenhangend verhaal is dit in geen geval. Murasaki Shikibu, een tijdgenote van Sei, heeft de roman 'Het verhaal van Genji' geschreven, maar het werk van Sei is een boek om dicht in de buurt te houden, steeds even te pakken om er een stukje uit te lezen en vooral om te genieten van de irritante trekjes, de grappige lijstjes en verhaaltjes.
De zeer frisse vertaling, direct uit het Japans, is van Jos Vos. Het lezen is een feestje, het bruist en sprankelt door de grappige lijstjes en gebeurtenissen die op schrift zijn gesteld. De vertaler heeft boek tevens uitgebreid geannoteerd, ter verduidelijking van Japanse woorden, gewoonten en hofrituelen. De annotaties (437!!!) zijn onontbeerlijk om alles goed te kunnen begrijpen.

Geschreven bij Het hoofdkussenboek

Een kijkje in het leven aan het Japanse hof, alsof het de dag van gisteren was, zo levendig beschreven. Uitmuntend vertaald!

Geschreven bij Het hoofdkussenboek

prachtige sfeer