Hiroshima mon amour - Marguerite Duras

Met het filmscenario Hiroshima mon amour, een uiterst geemotioneerd en geconcentreerd geschreven liefdesverhaal, heeft Marguerite Duras belangrijk bijgedragen tot een vernieuwing van de Franse literatuur.

Tegen de achtergrond van het door de atoombom geteisterde Hiroshima (en de herinnering aan de laatste dag van de Duitse bezetting in Nevers) ontbloeit een kortstondige, intense liefde tussen een Frangaise en een Japanner: verbonden met een kwellend verleden, gebonden aan een extatisch heden, ontbonden in een zich verliezende toekomst.

Ik heb getracht het werk dat ik voor A, Resnais in Hiroshima mon amour verricht heb, zo getrouw mogelijk weer te geven.

Men moet er zich dus niet over verwonderen dat het beeld van A, Resnais in dit werk praktisch geen enkele maal beschreven is.

Mijn rol beperkt zich tot het weergeven van de elementen waaruit Resnais zijn film heeft opgebouwd.

De scènes van Nevers, die geen deel uitmaakten van het oorspronkelijke scenario (juli 1958), zijn als commentaren geschreven voor de opnamen in Frankrijk begonnen (december 1958). Zij zijn dus het onderwerp van een werk dat geheel los van het script staat (zie aanhangsel: De Nachtelijke Zekerheden).

Ik heb het nuttig geacht een aantal punten die in de film niet gehandhaafd zijn, hier te handhaven, voor zover zij tenminste een bruikbare verklaring geven van het oorspronkelijke project.

Ik laat dit werk nu uitgeven, maar het spijt mij erg dat ik het niet heb kunnen aanvullen met een verslag van de bijna dagelijkse gesprekken die gevoerd zijn bussen A. Resnais en mij, G. Jarlot en mij, en tussen A. Resnais, G. Jarlot en

” Ke mij. Ik heb het nooit buiten hun adviezen kunnen stellen, ik ben nooit een bepaalde episode in mijn werk begonnen zonder hun eerst de voorgaande voor te leggen, en naar bun kritiek te luisteren, die tegelijk veeleisend, scherpzinnig en vruchtbaar was. Marguerite Duras

Wij zijn in de zomer van 1957, augustus, in Hiroshima. Een Franse vrouw, ongeveer dertig jaar, bevindt zich in deze stad. Zij is hier gekomen om in een film over de Vrede te spelen. Het verhaal begint op de dag voordat deze Francaise naar Frankrijk terugkeert. De film waarin zij speelt is zo goed als klaar. Er hoeft nog maar één kleine scène opgenomen te worden. Op de dag voor haar terugkeer naar Frankrijk ontmoet deze Francaise, wier naam in de film op geen enkel moment genoemd wordt — deze anonieme vrouw dus — een Japanner (ingenieur, of architect) en samen beleven zij een zeer kortstondige liefdesgeschiedenis. De omstandigheden waaronder zij elkaar leren kennen worden in de film niet duidelijk gemaakt. Want hier gaat het niet om. Overal in de wereld ontmoeten mensen elkaar. Belangrijk is alleen, wat er uit deze dagelijkse ontmoetingen voortvloeit. Dit toevallige paar zien wij, als de film begint, nog niet. Wij zien haar niet. En ook hem niet. In hun plaats zien wij twee gedeeltelijke lichamen — af geknot ter hoogte van het hoofd en de heupen — die zich bewegen — ten prooi of aan liefde, of aan doodsstrijd — en achtereenvolgens overdekt door de as, de dauw van de atoomdood — en door het zweet van een volbrachte liefde. Heel langzaam slechts komen uit deze vormloze, naamloze lichamen hun eigen lichamen op. Zij liggen in een hotelkamer. Ze zijn naakt. Twee geheel gave lichamen. Ongeschonden. Waarover spreken zij? Over HIROSHIMA. Zij zegt hem dat ze alles gezien heeft in HIROSHIMA. Wij zien wat ze gezien heeft. Het is afgrijselijk. Maar zijn stem, ontkennend, zegt dat deze beelden leugenachtig zijn en hij herhaalt, telkens weer, onpersoonlijk, onverdraaglijk, dat zij niets gezien heeft in HIROSHIMA. Hun eerste gesprek is dus allegorisch. Het is eigenlijk niet meer dan een operadialoog. Onmogelijk, over HIROSHIMA te spreken. Alles wat men kan doen is, spreken over de onmogelijkheid over HIROSHIMA te spreken Het werkelijke begrip van HIROSHIMA wordt immers a priori gesteld als een afschrikwekkende en bedrieglijke voorspiegeling van de geest. Dit begin, dit officiële voorbijtrekken van de reeds zovele malen herdachte gruwelen van HIROSHIMA, ter sprake gebracht in een hotelbed, deze heiligschennende evocatie, is opzettelijk. Men kan overal over HIROSHIMA spreken, zelfs in een hotelbed, tijdens een toevallig liefdesavontuur, een overspelige liefde, De beide lichamen van de held en de heldin, die werkelijk verliefd zijn, herinneren ons hieraan. Wat, als er al sprake is van heiligschennis, wèrkelijk heiligschennis is, dat is HIROSHIMA zelf. Waarom zouden we huichelaars zijn en de kwestie anders stellen dan zij is?

Hoe weinig we hem ook hebben laten zien van het Monument Hiroshima, die armzalige resten van een Monument van Leegte, de toeschouwer zou door deze evocatie geheel bevrijd moeten zijn van een groot aantal vooroordelen en bereid, alles te aanvaarden wat we hem van onze beide helden zullen vertellen. Hier zijn ze weer, teruggekeerd tot hun eigen geschiedenis. Een banale geschiedenis, een geschiedenis zoals ze elke dag gebeuren, duizenden keren. De Japanner is getrouwd, hij heeft kinderen. De Frangaise is ook getrouwd en heeft eveneens twee kinderen. Zij leven een avontuur van één nacht. Maar waar? In HIROSHIMA. Deze liefde, zo banaal, zo alledaags, vindt plaats in de stad ter wereld waar men zich haar het moeilijkst kan voorstellen: HIROSHIMA. Niets gebeurt ‘zo maar’ in HIROSHIMA. Een eigenaardige lichtkring omhult er iedere handeling, ieder woord, met een betekenis die hun letterlijke betekenis aanvult. En dit is nu een van de voornaamste doelstellingen van de film, af te rekenen met de beschrijving van de gruwel, want dit is al door de Japanners zelf gedaan. Wij willen echter deze gruwel uit zijn as doen herrijzen door hem op te nemen in een liefde, die dus niet anders dan bijzonder en ‘verbazingwekkend’ kan zijn. Een liefde die geloofwaardiger is dan wanneer zij zich waar ook elders op de wereld afgespeeld zou hebben, op een plek die niet door de dood in stand is gehouden. Voor twee wezens die geografisch, filosofisch, historisch, economisch, wat hun ras betreft, etcetera, zover van elkaar verwijderd zijn als maar mogelijk is, zal HIROSHIMA ...