Kom Atir kom De legendarische voetreis met een giraffe van Marseille naar Parijs in 1827

In Kom Atir kom reconstrueert de auteur de historische voetreis van giraf Zarafa. De pasja van Egypte schonk Zarafa aan de koning van Frankrijk Karel X in 1825. In oktober 1826 maakt de giraf de oversteek per boot van Alexandrië naar Marseille, waar de boot op 14 november 1826 aanmeert. Zarafa, haar vaste begeleiders Atir – een vrije Soedanese slaaf – , Hassan en een paar koeien zullen er vervolgens overwinteren vooraleer de voettocht naar Parijs aan te vatten.De koeien moesten zorgen voor melk die Zarafa te drinken kreeg.

De 55-jarige Franse zoöloog Etienne Geoffroy Saint-Hilaire stippelde de voettocht van Marseille naar Parijs uit. Op 4 mei vatten ze de reis van 880 km aan, die uiteindelijk 42 dagen zal duren.

Zarafa is een studieobject voor de zoöloog en nadat de koning ze in ontvangst zal hebben genomen, zal ze verder verblijven in de Parijse dierentuin Jardin du Roi, later omgedoopt tot Jardin des Plantes. Om het dier te beschermen had de zoöloog tot consternatie van de begeleiders een regenjas voor de giraf laten maken. Later laat hij, om de hoeven te beschermen, de giraf ook schoenen aanmeten.

Tijdens de voettocht doet het bizarre gezelschap steden aan zoals Aix-en-Provence, Avignon, Lyon, Macon, Auxerre om uiteindelijk op 30 juni 1827 in Parijs aan te komen.

Overal waar het bonte gezelschap langskomt, staat een grote menigte hen op te wachten en te begroeten, om met open mond Zarafa en haar kleurrijke begeleiders te aanschouwen. Tijdens de reis beleven de hoofdfiguren Etienne Geoffroy Saint-Hilaire en Atir bijzondere en leuke momenten, kennen ze tegenslagen, leren ze elkaar beter kennen en appreciëren, leren ze van elkaar en wordt er een vriendschap gesmeed die jarenlang zal standhouden.
Het reisverhaal wordt beschreven in de trend van een dagboek, waarbij we de versie van Etienne Geoffroy Saint-Hilaire lezen en de versie van Atir. Mooi hoe beiden vanuit een ander oogpunt de feiten beleven en interpreteren. Tussen deze verhaallijnen verschijnt er een derde rode draad, namelijk de brieven die Etienne Geoffroy Saint-Hilaire naar zijn vrouw Angelique schrijft over zijn belevenissen en ontmoetingen met notabelen en met het gewone volk.

Deze mooie historische roman leest als een trein. Als lezer ben je van begin tot eind volledig in de ban van Zarafa, maar nog meer van de schalkse Atir. Agnita de Ranitz heeft een heel leuke vlotte schrijfstijl. Ook al is het een grotendeels historische weergave, het boek is nooit belerend, eerder informatief. Zij schrijft erg vlot en het boek is meer dan toegankelijk. De cover van het boek is erg aantrekkelijk en geeft een ‘waarheidsgetrouw’ beeld van de doortocht van Zarafa in de Franse dorpen en steden. Het boek is opgesmukt met een aantal mooie tekeningen waarop uiteraard Zarafa en haar begeleiders staan afgebeeld.

Ik heb alleszins genoten van Zarafa, Atir en van Etienne Geoffroy Saint-Hilaire.

Achteraan in het boek geeft de auteur per hoofdstuk meer duiding over personages, steden, gebeurtenissen… Deze zijn een mooie aanvulling op het boek. De auteur is voor dit boek niet over één nacht ijs gegaan. Zij ondernam een studiereis naar Kenia om giraffen en hun gedragingen te observeren, raadpleegde tal van boeken (literatuurlijst achter in het boek) en deed de voettocht van Zarafa over, weliswaar met de auto. Zij heeft zich terdege geïnformeerd en gestudeerd om dit fijne boek vervolgens neer te zetten.

Voor het mooie concept, de mooie vormgeving, de fijne schrijfstijl, waardeer ik dit boek heel erg graag met vijf (5) sterren.

Ik hou van historische romans, zeker als een begaafd schrijver het verleden tot leven weet te brengen in een boeiende vertelling. Dat is in het geval van ‘Kom Atir kom’ gebeurd. Door de aangename manier van vertellen was ik vanaf de eerste pagina bijna onderdeel van het verhaal.
Ik zag Saint-Hilaire zijn reis voorbereiden en ik stapte met Atir van boord in Marseille en keek door zijn ogen naar dit vreemde land. 42 dagen wandelde ik mee met de karavaan en zag de vriendschap tussen deze twee mannen langzaam ontstaan. Soms zat ik in de stal bij Zarafa, als ze uitrustte van de tocht van deze dag en soms zat ik bij Sant-Hilaire als hij zijn ervaringen opschreef in liefdevolle lange brieven aan zijn echtgenote in Parijs.
De auteur vermoeit je niet met voetnoten en verwijzingen maar weet gortdroge feiten speels te verwerken. Dat maakt niet alleen dat het verhaal vaart houdt maar zorgt er tevens voor dat je de pagina’s met verantwoording en bronvermeldingen met plezier doorneemt, blij dat het boek nog niet uit is. Zelfs haar nawoord leest als een trein.
Het omslag is er een om in te lijsten.
De kleine Auguste, aan wie het boek is opgedragen, kan trots zijn op zijn Nederlandse grootmoeder. Ik wens hem toe dat dit boek een Franse vertaling zal krijgen, waarmee ik een internationale bestseller voorspel.

Uit de stal van Uitgeverij de Brouwerij | Brainbooks van uitgever Henriette Faas was ik al een keer eerder verwend met een uitermate bijzonder historisch reisverslag, namelijk De reizen van Olafur Egilsson. Ik heb daar vorig jaar een post aan gewijd. Een absolute aanrader, maar voor vandaag een ander boek. De afgelopen dagen heb ik me ondanks ons razend drukke gezinsleven af en toe kunnen onderdompelen in Kom Atir Kom van schrijfster Agnita de Ranitz. Ik leg zojuist het uitgelezen boek weg en bedenk me dat de slaapkamer van mijn zoontje Elias een dierenrijk, jungle-achtige thema kent. Op zijn slaapkamerdeur prijkt een sticker van een giraf en naast zijn met lianen en aapjes beklede jungle-tent-bed hangt aan de muur het hoofd van een pluche giraf met daarnaast een ingelijste tekening van een giraf. Ik vond het eigenlijk best welgekozen als fotoachtergrond voor dit prachtige boek.

In Kom Atir kom beschrijft Agnita de Ranitz het gereconstrueerde boeiende en hartverwarmende verhaal over de avontuurlijke en reis van Zarafa, een giraf die de Pasja van Egypte schonk aan Karel X, de koning van Frankrijk in 1825 in een periode van spanningen tussen het Ottomaanse Rijk en Griekenland. De reis begint in Alexandrië per boot met de oversteek naar Marseille en gaat, na een overwintering in de Franse kustplaats van daaruit in het voorjaar van 1827 te voet verder naar Parijs. U hoort het goed, te voet. Zarafa maakt de oversteek per boot met Hassan, de hoofdverzorger en diens hulp, een vrijgekochte Soedanese slaaf genaamd Atir.
Het gedeelte van de bijna 900 km dat door Frankrijk met de voet afgelegd moet worden is georganiseerd door de zoöloog Etienne Saint-Hilaire, een gerenommeerde Franse wetenschapper op leeftijd.
Verder bestaat het resterende reisgezelschap daarnaast ook nog eens uit een aantal andere personages zoals een tolk, nog een andere begeleider maar ook dieren, zoals bijvoorbeeld de koeien die meegaan voor de melk die Zarafa te drinken krijgt.

Het boek laat zich makkelijk lezen en voelt als een ‘feel-good’ roman. De auteur laat je heerlijk meedeinen op het ritme van de voetreis. Deze reis te voet, door bloemrijk beschreven landschappen, brengt het gezelschap tevens langs dorpen en steden in Frankrijk waar hen grote, vaak uitzinnige menigten opwachten om een glimp op te vangen van Zarafa, maar ook Atir is door zijn donkere huidskleur en ware bezienswaardigheid. De hoofdstukken worden harmonieus afwisselend verteld vanuit de gedachtengangen van de oudere Saint-Hilaire en de jonge Atir. Hiermee laat de auteur je over dezelfde gebeurtenissen meekijken vanuit de tegenovergestelde perspectieven en interpretaties van deze hoofdpersonages. Na een ietwat moeizaam begin in de relatie, groeit er tijdens de reis toch een warme en bijzondere vriendschap tussen deze twee mannen. Mannen die uit compleet verschillende en tegenovergestelde werelden komen. Ook zijn een aantal hoofdstukken vanuit Saint-Hilaire geschreven in de vorm van warmhartige brieven die hij schrijft naar zijn achtergebleven echtgenote Angelique. Hij vertelt haar over zijn initiële bedenkingen over Atir, zijn ontmoetingen en etentjes met burgermeesters en andere gastheren, zijn positief veranderende mening over Atir en natuurlijk alle andere eigenaardige gebeurtenissen tijdens zijn reis door het landschap van Frankrijk.

Een magistraal en waargebeurd reisverhaal waarin de auteur Agnita de Ranitz, door grondig onderzoek gedaan te hebben, geen steen omgekeerd heeft gelaten om te komen tot dit overheerlijke boek.

Al begonnen in dit leuke boek. Inspirerend en ontspannend.

In Kom Atir kom vertelt auteur Agnita de Ranitz het verhaal van de legendarische voetreis die de gerenommeerde zoöloog, Etienne Geoffroy Saint-Hilaire, in 1827 ondernam en waarbij hij –met een giraffe- in 42 dagen van Marseille naar Parijs liep. De giraffe was een diplomatiek geschenk van Mohammed Ali, de pasja van Egypte, aan koning Karel X.

Tussen Saint-Hilaire en de Soedanese dierenverzorger Atir, die onderdeel uitmaakt van het reisgezelschap om de giraf te verzorgen, ontwikkelt zich een bijzondere vriendschap. De twee mannen zijn werkelijk elkaars uitersten. Saint-Hilaire is op leeftijd, heeft gestudeerd en bezit een rijke algemene ontwikkeling; Atir is een jonge moslim, voormalig slaaf en afkomstig uit een Soedanees dorp.

“Wanneer ik hem om een ladder vraag, kijkt hij me met open mond aan. Na enig zoeken ontwaar ik er een bij de deurpost, zet hem tegen een balk, doe de pandjes van mijn jas uiteen en na een korte klim sta ik oog in oog met het dier.”

Kom Atir kom is een tweeledig verhaal. Enerzijds is er het relaas van een waargebeurd verhaal over de legendarische voetreis met de giraf; anderzijds is daar de bijzondere vriendschap tussen een wetenschapper en een eenvoudige Soedanese dierenverzorger.

De verhaallijn over de vriendschap tussen de twee mannen is wonderschoon en rakend; het relaas over de historische voetreis is uiterst boeiend en op feiten gestoeld. Juist de combinatie van deze twee maken het boek tot een bijzonderheid waarbij De Ranitz op sublieme wijze het evenwicht weet te behouden, waardoor het boek bijzonder vlot en prettig leest.

“Plotseling hoor ik een schelle kreet uit het publiek. Een van de paarden van de cavalerie schrikt en steigert, de giraffe trekt bruusk aan het touw dat ik zie losschieten. Ze slaat haar kop briesend naar achteren, maakt een bokkende beweging en vliegt naar voren, het volk stuift krijsend uiteen. Verlamd van schrik kijk ik toe.”

De vele incidenten die het gezelschap op haar pad krijgt tijdens de schier eindeloze voetreis, weet de auteur overigens boeiend te verwoorden. Slechts weinig mensen hebben ooit een giraf aanschouwd en ervaren het dier als een wonderbaarlijk ‘monster’. Op diverse momenten komen er hele mensenmenigten op het schouwspel af.

De Ranitz hanteert bij dit alles een bovengemiddeld fraaie schrijfstijl en alleen daarom is Kom Atir kom al een genot om te lezen. Uw recensent in dezen had het voorrecht het manuscript van dit boek reeds in vroeg stadium te lezen en er een eerste redactieslag over uit te voeren, maar nadien heeft De Ranitz het nog verder vervolmaakt. Chapeau. Dit respect verdient de auteur overigens ook voor de uitgebreide research die ze heeft gepleegd alvorens haar boek te kunnen schrijven.

Naast het prachtige verhaal, de goed uitgediepte personages, dialogen die naadloos aansluiten bij de tijd waarin wordt verhaald, weet de Ranitz ook de omgeving fraai te kleuren. Een groot goed in een verhaal als Kom Atir kom. Die toonzetting in de dialogen zet zich overigens voort in de brieven die Saint-Hilaire aan Angelique, zijn echtgenote, schrijft.

Kortom, Kom Atir kom is een parel onder de historische romans en het boek verdient dan ook een zeer breed lezerspubliek.

Over de auteur
Agnita de Ranitz (1952) volgde een opleiding kunstgeschiedenis aan de l’École du Louvre in Parijs. Na haar huwelijk in 1978 bleef zij in Frankrijk wonen; de laatste 18 jaar is zij actief als gemeenteraadslid in haar woonplaats Étang-la-Ville. De Ranitz heeft bovendien jarenlang pianoles gegeven aan kinderen en volwassenen en is beeldhouwster. De laatste jaren besteedt de Ranitz steeds meer tijd en aandacht aan haar grote passie: schrijven. In 2016 debuteerde de Ranitz met De vrouw op het perron.

Uitvoering
Uitgeverij De Brouwerij
ISBN: 9789078905196
Paperback, 350 pagina’s

Soms is een waar verhaal zo bijzonder, dat de verbeelding er weinig meer aan toe lijkt te kunnen voegen. Een giraffe loopt van Marseille naar Parijs. Het is 1827, in Frankrijk had men nog nooit een giraffe in levenden lijve gezien. Die tocht kun je dan beschrijven, het publiek dat in de dorpjes en steden op straat staat om het wonder met eigen ogen te aanschouwen, notabelen die hun beste beentje voorzetten. Maar om zo’n verhaal echt tot leven te brengen, daarvoor heb je meer nodig: personages van vlees en bloed, een landschap dat ademt, een giraffe met een karakter dat zich ontwikkelt. Agnita de Ranitz heeft het allemaal in huis. De meer dan uitgebreide research die ze voor haar boek heeft gedaan, naar alles wat direct en indirect met haar onderwerp te maken had, heeft haar een schat aan details opgeleverd die ze zorgvuldig gedoseerd over de bladzijden strooit. Daardoor leren de Franse zoöloog en de Soedanese verzorger elkaar gaandeweg steeds beter verstaan. Daardoor ook kun je als lezer soms even de stoet halt laten houden om te kijken naar de snikjongen op zijn paard langs de trekvaart, of moet je opzij springen voor de postkoets die in volle vaart voorbij stuift, of word je ’s morgens met koppijn wakker van de slechte wijn die de waard je heeft geschonken. En zit je zelfs in het nawoord nog samen met de geleerde en zijn nieuwe vriend onder de oude Pistacheboom in de Jardin du Roi van de pimpernoten te genieten. Die boom staat er nu nog en is ruim twee eeuwen oud, schrijft Agnita dan. Een rijk en prachtig boek.

Het was een fantastische reis alsof ik zelf de reis meemaakte.
Zeer goede inleving in de personen. Makkelijk leesbaar.

Het verhaal vertelt bijna per dag hoe de tocht verloopt, welke obstakels de begeleiders en de zoöloog tegenkomen, over hoe Frankrijk er toen uitzag. et gaat over hoe de mensen in de verschillende steden en dorpen onderweg reageerden op hun eerste ontmoeting met de giraffe.
Atir, de Soedanees en Saint-Hilaire vertellen om de beurt hoe zij de tocht ervaren.
Maar het is nog meer een verhaal over hoe de vriendschap tussen een jongen uit Soedan en een geleerde uit Frankrijk kan ontstaan. Eerst is er niets anders dan weerstand. Saint-Hilaire wil Atir helemaal niet meenemen op deze tocht maar gedurende de wandeling leren ze elkaar kennen en beter verstaan. Er ontstaat een vriendschap die nooit meer kapot zal gaan. Zelfs niet als anderen daar hun best voor doen.

“ De hele tocht is hij goed gehumeurd. We mogen Atir allen als voorbeeld nemen.” (saint – Hilaire)

Het boek heet Kom Atir kom, en niet Kom Zarafa kom en dat maakt het heel bijzonder want de hoofdrol is niet aan de giraffe gegeven maar aan de persoon die een kleine rol zou spelen maar een mooie plek inneemt in het hart van de lezer.

“Het lijkt wel alsof hij schoenen wil kopen voor Zarafa. Een giraffe in regenjas met capuchon en schoenen? Ik begin te lachen want ik heb het vast niet goed begrepen” (Atir)

Vanaf het begin neemt Agnita de Ranitz de lezer mee op deze bijzondere tocht. Ze heeft deze tocht ook zelf gemaakt, niet helemaal te voet maar toch, en heeft eeuwen na deze gebeurtenissen nog effecten van deze tocht gezien in namen van landhuizen waar dit gezelschap verbleven zou hebben. Ook heeft zij in Kenia giraffen bestudeerd en hierdoor heeft ze met dezelfde verwondering als Saint-Hilaire over dit bijzondere dier kunnen schrijven. De giraffe wordt sterker en groter maar Saint -Hilaire kan de reis ter nauwer nood volbrengen. Het is op het laatst erg spannend of de droom, aankomen in Parijs, wel zou kunnen lukken.
De beschrijvingen van de omgeving, de boeiende personages en de vaak ontroerende teksten en gesprekken tussen de 2 echte hoofdpersonen zijn zo echt beschreven, het worden personen die je zou willen ontmoeten. Dit is echt een heerlijke roman om gelezen te hebben en misschien ooit de reis nog een keer over te doen. Met auto en zonder giraffe.

Soms zijn er van die tijdloze boeken waarin je heerlijk kunt verdwalen. 'Kom Atir kom' is zo'n boek. Vermakelijk in de confrontaties tussen twee zeer verschillende karakters, de Franse zoöloog Saint-Hilaire en de Noord-Afrikaanse Atir, verzorger van de eerste Giraf die ooit voet zette aan Franse wal en vervolgens over 900 kilometer, lopend van Marseille naar Parijs werd gebracht. En daarnaast onderhoudend door de nauwkeurige historische feiten over dit waargebeurde verhaal waarvan Agnita de Ranitz een helder en fraai geschreven roman heeft gemaakt. Vanaf de eerste pagina duik je 1827 in en wil je samen met de langnek ononderbroken door naar Parijs, terwijl je de twee hoofdpersonen steeds meer naar elkaar toe ziet groeien, simpelweg omdat conflict vaak niet meer is dan een gebrek aan kennis over de ander.
Aanrader voor op vakantie. Voor alle leeftijden.

De gerenommeerde zoöloog Etienne Geoffrey Saint-Hilaire heeft de opdracht gekregen de reis van  een giraffe, een geschenk van de pasja van Egypte aan de koning van Frankrijk, te begeleiden vanuit Marseille naar Parijs.

Atir en Hassan hebben de reis met Zarafa vanuit Egypte reeds achter de rug wanneer zij kennis maken met Saint-Hilaire.

Deze heeft weinig op met de zwarte Atir en hij besluit onmiddellijk hem zo spoedig mogelijk terug te sturen naar Egypte. Aan Hassan als hoeder van het enorme dier heeft hij voldoende.

Uiteindelijk wordt de groep die op pad gaat nog groter, want naast Hassan en Atir zijn er o.a. nog een tolk, een paar koeien, een antilope, een paar moeflons en een aantal gendarmes te paard die de stoet openen en sluiten.

Niemand in Frankrijk zag eerder een giraffe, en de voettocht die de groep maakt van Marseille naar Parijs, zo'n 880 km, trekt het nodige bekijks.

Maar de giraffe blijkt slechts het decor te zijn van de vriendschap die ontstaat tussen twee mensen die qua achtergrond niet méér van elkaar konden verschillen, maar uiteindelijk zó op elkaar blijken te lijken.

Het verhaal an sich beschrijft de eenvoudige tocht die afgelegd wordt in 1827.  

De gebeurtenissen bestaan vooral uit de veranderende relaties binnen de groep.

De sensatie zit dan ook niet in spanning of actie, maar juist in kleinere dingen die zorgen voor een opgetrokken wenkbrauw of een voorzichtige glimlach.

De kennismakingen met (later) beroemde kunstenaars zijn fictief, maar hadden werkelijkheid kunnen zijn, aangezien zij in dezelfde tijd leefden.

De aangedane overnachtingsplaatsen zijn de daadwerkelijke plekken waar Zarafa en haar kleine processie rust hebben genomen.

'Kom Atir, kom!' klinkt het bevel van Etienne Geoffrey Saint-Hilaire aan de jonge begeleider van Zarafa, aan het begin van de tocht.

'Kom Atir, kom!' klinkt de uitnodiging van Etienne Geoffrey Saint-Hilaire aan zijn jonge vriend, aan het eind van de tocht.

Een klein verhaal over 2 mensen, met een bijzondere reis als setting.

Ik vond het prachtig! 4,5 duim