Mensen maken geschiedenis - De Kredietbank en de Economische Opgang van Vlaanderen 1935-1985

Waarover gaat het ?

Over vijftig jaar geschiedenis van een instelling waarvan de oorsprong nog veel verder in het verleden ligt. Een geschiedenis die de zeer bewogen periode doorkruist die de laatste 50 jaar waren.

Prof. Van der Wee is ongetwijfeld de eerste die zo diep doordrong in de financiële gebeurtenissen die zich tijdens deze periode hebben voorgedaan in België en meer bepaald in Vlaanderen. Hij is vermoedelijk ook de eerste die toegang kreeg tot archieven waarvan zelfs de oudstgedienden van de Kredietbank thans het bestaan niet meer vermoeden, laat staan de inhoud ervan kennen.

Wij zijn hem dankbaar voor het monnikengeduld dat hij en zijn echtgenote betoonden bij het doorworstelen van stapels documenten en archiefstukken en voor de inzet die de studie van het onderwerp en het schrijven van de tekst ongetwijfeld heeft vereist.

De bijdrage die door dit boek wordt geleverd aan de financiële geschiedenis van België, kan moeilijk worden onderschat. Zo zullen b.v. vele aspecten van de bankhervorming van 1934-1935, dank zij feiten die door Prof. Van der Wee worden vermeld, voor velen heel wat begrijpelijker worden. Zijn werk situeert alle gebeurtenissen van de betrokken periode in hun logisch en feitelijk verband, waardoor ze hun juist historisch perspectief kregen. Als historicus respecteerde hij hierbij de plicht van objectiviteit en besteedde hij de nodige aandacht aan de moeilijke en kritieke episodes in het ontstaan en tijdens de latere ontwikkeling van de bank.

Ter gelegenheid van het 25-jarig bestaan van de bank schreven de heren Luc. Wauters en L. Delmotte een boek onder de titel ’Het Belgisch Bankwezen ten dienste van de Economie - 1935-1960’.

Hoewel toen wel de stamboom van de Kredietbank werd opgemaakt en gepubliceerd op een der eerste pagina’s van het genoemde boek, was het opzet ervan toch niet de geschiedenis van de bank te schrijven, zodat niet nader werd ingegaan op het ontstaan en de eerste jaren van de Kredietbank. Natuurlijk hadden de auteurs toen de schaarse publikaties gelezen over de crisis van de instellingen die tot de oprichting van de Kredietbank zou leiden, o.m. de passages hieraan gewijd door Prof. Baudhuin in zijn Histoire Economique de la Belgique’.

Ook waren in het geheugen van vele KB ers flarden blijven hangen van verhalen van oudere collega’s over de moeilijkheden van de Algemeene Bankverceniging, de Middenkredictkas van de Boerenbond en andere instellingen vóór de oprichting van de Kredietbank. Zo hadden Kortrijkse vrienden meer dan eens verteld over de wrevel die het ontstaan van de Kredietbank heeft veroorzaakt, in het bijzonder in het milieu van de Westvlaamse ’uitgehuwde’, die zich bedrogen voelde.

Ondertussen zijn opnieuw 25 jaar verlopen. Alles wat zich rond de fusie van februari 1935 afspeelde, ligt minstens een halve eeuw achter de rug. Normaal is na zulk tijdsverloop de nodige sereniteit aanwezig om alle gebeurtenissen te relativeren, zelfs wanneer ze destijds scherpe incidenten uitlokten, en meerdere betrokkenen lijnrecht en openlijk tegenover elkaar stonden.

Dank zij een doelbewuste leiding en harde inzet van duizenden medewerkers is de Kredietbank tijdens deze halfeeuw uitgegroeid tot een wereldbank. Zoals dit reeds het geval was voor sommige banken waaruit zij is ontsproten, reikten haar activiteiten al vlug ver over de landsgrenzen: in meerdere landen is zij aanwezig via eigen kantoren of dochtermaatschappijen. Zij behield echter steeds haar Vlaamse thuisbasis en droeg in zeer belangrijke mate bij tot de ontwikkeling van Vlaanderen.

Het is dan ook niet alleen de voorgeschiedenis van de Kredietbank die boeiend en soms spectaculair is. De eerste jaren van haar bestaan, de oorlogsperiode, haar latere expansie, vooral in de naoorlogse periode, haar innoverende rol in de financiële wereld, haar groeiende bijdrage tot de werkgelegenheid voor eigen mensen, de belangrijke plaats die ze wist te verwerven op de wereldranglijst van banken, de moeilijkheden die ze steeds wist te boven te komen en zoveel andere merkwaardige gebeurtenissen, zijn zoveel episodes die de lezer sterk zullen interesseren.

Bij het lezen van dit boek voelden wij fierheid over de herkomst en de geschiedenis van de bank, niet het minst omdat de Vlaamse lijn uiteindelijk prioritair bleef, bij alle fundamentele beslissingen die haar ontwikkeling tot een bank met wereldreputatie bepaalden. Zowel de Boerenbond als de Kredietbank vinden immers hun oorsprong in de wil van vroegere generaties om door concrete realisaties bij te dragen tot de economische ontvoogding van het Vlaamse land. Uiteindelijk is dit doel ten volle bereikt... en dat telt vóór alles.

De verre oorsprong van de financiële instellingen waaruit de Kredietbank is gesproten, ligt in moedige initiatieven van idealisten die enigszins in verspreide orde maar bewust wilden bijdragen tot de opgang van het Vlaamse volk, zijn economische groei en sociale vooruitgang, door oprichting van spaarkassen en banken die voor het eigen bedrijfsleven een bevrijding wilden brengen uit de overheersing door zuiver Franstalige instellingen. In dit verband werden vooral na de Eerste Wereldoorlog resultaten bereikt die grote verwachtingen en perspectieven konden wettigen. Maar de depressie van 1930 bracht een fatale slag toe aan een hele reeks bedrijven en financiële instellingen. Deze waren des te meer bedreigd door het systeem van de gemengde banken dat algemeen en als vanzelfsprekend werd aanvaard. Men doet onrecht aan de verantwoordelijken van toen door te gemakkelijk te spreken van gebrek aan ervaring of niet verantwoord beheer. In de periode van de grote depressie kreeg de ineenstorting van de socialistische Belgische Bank van de Arbeid, en nadien van de financiële basis van de Boerenbond, namelijk de Middenkredietkas, en de daarvan afhankelijke instellingen, een politieke kleur en een soms gepas= sioneerde beoordeling, gekenmerkt door partijdigheid.

Diegenen die het niet beleefd hebben, kunnen het niet volledig beoordelen. De depressieperiode was er een van grote algemene ontreddering. Honderden ondernemingen kwamen in grote moeilijkheden. De instorting van de effectenbeurs, het vastlopen van heel het kredietsysteem, de onmogelijkheid om nog terugbetalingen te krijgen, ook van zeer goede debiteuren, als gevolg van de economische inzinking, had fatale gevolgen. Om het bedrijfsleven, spaarkassen, banken en ondernemingen te beschermen tegen een angstwekkende aantasting van hun economische basis, werd een politiek van hulpverlening georganiseerd, in ruime mate op initiatief van de Staat, zoals dit trouwens uitvoerig in dit boek wordt toegelicht. Men kan zich echter de vraag stellen hoe lang ook de sterkste van onze instellingen het nog hadden kunnen uithouden in de hypothese dat de deflatiepolitiek nog was voortgezet. Deze plaatste België, een land met een van de hoogste exportquoten in de wereld, in een catastrofale positie op de wereldmarkt, na de opheffing van de inwisselbaarheid van het pond sterling eerst en van de dollar nadien. Tot de devaluatie van 1935 werd zeker niet besloten om technische monetaire redenen, maar omdat de deflatiepolitiek onhoudbaar geworden was en wij ons niet konden afzonderen van wereldprijzen en wereldmarkten. Maar de deflatiepolitiek heeft in het algemeen bijgedragen tot de crisis in de Belgische kredietinstellingen van die tijd.

Persoonlijk hebben wij vele van de in dit werk beschreven gebeurtenissen meegemaakt. Wij kunnen dan ook vrij gemakkelijk de thesis aanvaarden dat in de vroegere constellatie van de Boerenbond-groep heel wat...