Plezier beleven aan taaie vraagstukken werkingsmechanismen van vernieuwing en weerbastigheid

Medewerkers en leidinggevenden hebben de neiging om moeilijk te doen over wat Vermaak tamme vraagstukken noemt. Vraagstukken die niet ingewikkeld zijn en die zich met het gangbare veranderrepertoire goed laten oplossen. Als dezelfde interventies toegepast worden om taaie vraagstukken aan te pakken, gaan die daardoor niet weg, die worden er alleen maar taaier van. Voorbeelden van taaie vraagstukken zijn: de samenwerking van medisch specialisten bij een patiënt die zelf de baas wil blijven over eigen gezondheid, het leren van docenten in het onderwijs of de kennisoverdracht bij organisatieadviseurs. Taaie vraagstukken, zijn die vraagstukken waar mensen zich echt over opwinden, waar men bij het koffieapparaat wel over praat, maar waar men verder het zwijgen toe doet. Niemand wil er zijn of haar vingers er nog aan branden, want vele pogingen om ze te temmen zijn al mislukt.

Taaie vraagstukken herkennen is niet zo moeilijk, maar er aan werken wel omdat organisaties zich vastklampen aan repertoire wat niet werkt. Bijvoorbeeld eerst het (taaie)vraagstuk goed definiëren, het vervolgens in stukken knippen en het dan uitdelen aan verschillende onderdelen of leden van de organisatie nadat de eerst de verantwoordelijken helder gedefinieerd zijn. Of eerst als top de gewenste organisatiecultuur bepalen en die vervolgens bij de medewerkers ‘tussen de oren’ proberen te krijgen d.m.v. communicatie, opleiding en training. De bestaande manieren om vraagstukken aan te pakken zijn onderdeel van wat Vermaak de werkingsmechanismen van weerbarstigheid noemt. Vernieuwende voorstellen worden gepareerd met “zo doen we dat hier niet”. Wat hoort werkt niet bij taaie vraagstukken en wat wel werkt hoort niet. ‘Plezier beleven aan taaie vraagstukken’ geeft aan hoe je de werkingsmechanismen van weerbarstigheid kan slechten of omzeilen en hoe je de werkingsmechanismen van vernieuwing kan benutten en verspreiden. Werkingsmechanismen leggen de causale verbanden en redeneringen bloot oftewel de samenhang tussen verschillende aspecten. ‘Plezier beleven aan taaie vraagstukken’ is dan ook geen kookboek wat veranderaars voorschrijft wat ze zouden moeten doen, het geeft inzicht in waarom dingen in organisaties gaan zoals ze gaan.
Het boek is bedoeld voor de praktiserende veranderaars: medewerkers, managers en adviseurs die de handen vuil willen maken om verandering tot stand te brengen. Naar mijn idee zal ‘Plezier beleven aan taaie vraagstukken’ vooral gelezen en bestudeerd worden door de gevorderde veranderaars, die geëngageerd willen werken aan taaie vraagstukken en die aan den lijve ervaren hebben dat ‘meer van hetzelfde’ niet werkt. Plezier beleven aan taaie vraagstukken is niet voor iedereen weggelegd. Want hoe meer fixerende patronen je herkent, hoe depressiever je in eerste instantie wordt. Vermaak schets een ontsnappingsroute die loopt via het steeds vaardiger/professioneler optreden van de interventionist, die daardoor ook steeds beter in staat is om te gaan met het gevoel dat het systeem waarin je werkt bij je oproept. Door er met een zekere luchtigheid mee om te gaan kun je er plezier aan beleven.