Uit de Spaanse hel ontvlucht! De ervaringen van een zeeman uit Den Helder bij de Internationale Brigade

Het persoonlijk verhaal van Spanjestrijder!
een moment uit die tijd uit de eerste hand.

Nederlandse getuigenissen uit de Spaanse Burgeroorlog zijn zeldzaam, maar dit is er een. Kern van dit boek zijn de twee brochures die Cor Dekker, zeeman uit Den Helder, schreef over wat hij in Spanje meemaakte als lid van de Internationale Brigades. Zijn belevenissen aan het front blijven het meeste bij. Zonder opsmuk beschrijft Dekker zijn rauwe, angstaanjagende ervaringen in die ‘Spaanse hel’, die niet alleen een burgeroorlog was maar ook een internationale strijd tegen het fascisme. Dekker kwam levend uit de Burgeroorlog – gedeserteerd én met het verlies van zijn Nederlanderschap. Dat hij vier jaar later zou sterven in een Duits concentratiekamp maakt zijn levensverhaal nog aangrijpender.

De nauwgezette research van de bezorger, Rik Vuurmans, een historicus met een lange expertise op het gebied van de Internationale Brigades, maakt dit een waardevol en opmerkelijk boek. Vuurmans heeft de schaarse maar belangrijke puzzelstukjes die hij vond bij elkaar gelegd en het boek bovendien voorzien van een deskundig, goed leesbaar overzicht van Spaanse Burgeroorlog. De aantrekkelijke vormgeving en dito illustraties maken dit een belangrijk boek voor iedereen met interesse in deze in Nederland inmiddels vergeten episode van de geschiedenis van de twintigste eeuw.

Dit fraaie ooggetuigeverslag van een Nederlandse strijder in de Spaanse Burgeroorlog geeft een interessante inkijk in het leven aan en achter het front. Dekker beschrijft zijn ervaringen vaak in detail en schetst een beeld van zowel alledaagse bezigheden (er wordt gewerkt, gegeten, geslapen, gedronken) als van oorlogsgruwelen die ook door historici gedocumenteerd zijn (voortdurende luchtaanvallen, loopgraven bezaaid met doden, misdaden tegen burgers en geestelijken). Dat die twee tegenpolen op vrijwel dezelfde nuchtere toon worden neergezet, leest af en toe wat vreemd, maar bevestigt tegelijkertijd dat dit de realiteit van de oorlog was.

Dekkers verhaal is goed in context geplaatst met een korte inleiding over de (zeer complexe) Spaanse Burgeroorlog, en daarmee ook toegankelijk voor wie minder met de geschiedenis daarvan bekend is. Een kaart van het frontverloop en Dekkers reizen door Spanje ontbreekt en dat was misschien wel handig geweest. De foto’s die het verhaal illustreren zijn daarentegen een prachtige toevoeging die het verhaal nog dichter bij de lezer brengen.

"... een uniek ego-document ...": zo wordt ‘Uit de Spaanse hel ontvlucht’ hierboven getypeerd, en dat is niet te veel gezegd. Het is waar dat van de meer dan 700 Nederlanders die tijdens de Spaanse Burgeroorlog (1936-1939) aan de kant van de Republiek tegen Franco hebben gevochten, enkele tientallen hun verhaal hebben verteld. Maar dat was in de vorm van interviews die tientallen jaren na de beschreven ervaringen zijn afgenomen. Cor Dekker uit Den Helder heeft binnen een jaar na zijn terugkeer van het Spaanse front, in 1938, een verslag van wat hij daar had meegemaakt op schrift gesteld. Behalve het even aangrijpende als onopgesmukte relaas van Dekker zelf bevat deze fraai verzorgde uitgave een buitengewoon verhelderende inleiding van de historicus die het aan de vergetelheid heeft ontrukt, Rik Vuurmans. Vuurmans biedt niet alleen de nodige informatie over de Spaanse burgeroorlog en een toelichting bij Dekkers tekst, maar ook een biografie van ‘de zeeman uit Den Helder’. Voor iedereen met belangstelling voor de Nederlandse geschiedenis in het interbellum en voor de Spaanse Burgeroorlog verplichte lectuur.