Uitgaven vanwege het Instituut voor Ondernemingsrecht, Rijksuniversiteit te Groningen 071 - Europees ondernemingsrecht: 50 jaar na Sanders' Europese NV Piet Sanders over Europees ondernemingsrecht, zijn uittreerede over arbitragerecht en een verslag van het symposium gehouden op 30 september 2009 te Rotterdam

Op 22 oktober 1959 sprak mr. Piet Sanders in Rotterdam zijn inaugurele rede uit getiteld “Naar een Europese NV?’ ter gelegenheid van zijn aanvaarding van de leerstoel “in het burgerlijk recht en de hoofdbeginselen der burgerlijke rechtsvordering; het handelsrecht en faillissementsrecht en het internationaal privaatrecht’ aan de Nederlandsche Economische Hoogeschool. Sanders heeft gezegd dat hij deze leerstoel nooit zou hebben aanvaard als deze niet gepaard was gegaan met de uitzonderlijke opdracht om in Rotterdam een juridische faculteit op te zetten. Deze faculteit is op 1 september 1963 daadwerkelijk van start gegaan. Sanders heeft daarmee niet alleen aan de basis gestaan van de faculteit, hij heeft tevens een belangrijke stempel gedrukt op de grondslagen van het onderzoek dat aan de juridische faculteit van de Erasmus Universiteit wordt verricht. Het onderzoeksinstituut en de bibliotheek van deze juridische faculteit zijn dan ook naar hem vernoemd.

Op 30 september 2009 is aan de Erasmus Universiteit een symposium gehouden om niet alleen de mens Piet Sanders te eren, maar ook om vijftig jaar nadat hij zijn idee voor een Europese NV in de openbaarheid heeft gebracht, te bezien hoe deze Europese NV tot stand is gebracht en in de praktijk opereert. De sprekers hebben ieder vanuit hun eigen ervaringen met en vriendschap voor Piet Sanders een aspect van zijn werk en uit zijn leven voor het voetlicht gebracht. Sanders betekent immers niet alleen veel voor de wetenschap maar ook voor de architectuur en de moderne kunst. De collectie schilderijen en beeldhouwwerken die hij samen met zijn echtgenote Ida heeft verzameld en gesponsord is zonder meer indrukwekkend te noemen. Daarnaast is hij actief betrokken geweest bij het verzamelen van kunst door onder andere het Stedelijk Museum, het museum Kröller-Müller en museum Boijmans Van Beuningen. Als lid van de bouwcommissie van de nieuwbouw die was bestemd voor de economische faculteit, de juridische faculteit en de faculteit voor westerse sociologie van de Erasmus Universiteit, heeft Sanders zich vooral ingezet voor de besteding van gelden voor de kunst in deze nieuwbouw. Het grote kleurrijke tableau van zijn persoonlijke vriend Karel Appel op de betonnen gevel van de hoogbouw op de campus Woudestein en de sculpturen van Petn in de vijver zijn het resultaat van zijn inspanningen.

Dat Piet Sanders een veelzijdig mens is en een persoon die zijn tijd ver vooruit was en nog steeds is op eigenlijk alle terreinen waar zijn belangstelling naar uit gaat, blijkt onder meer uit de visie die hij in zijn inaugurele rede heeft ontwikkeld op wat hij noemde het 'wordend recht’ van het Europees ondenemingsrecht. Naar aanleiding van deze rede heeft de Europese Commis, Sanders verzocht een voorontwerp te maken voor zo’n Europese NV. voorontwerp heeft hij met hulp van onder meer mr. Paul Storm geschreven. In 1966 is het voorontwerp door Brussel gepubliceerd. Het heeft bijna veertig pe geduurd voordat, sterk gewijzigd, de Societas Europea (de SE), in werking: getreden.

Het bijzondere aan Piet Sanders is dat hij een coryfee is op twee rechtsgebieden. Op 9 juli 1945 promoveerde hij cum laude aan de Rijksuniversiteit Leiden bij prof. Cleveringa op een studie over arbitrage getiteld 'Aantasting van arbitrale vonnissen’. Eigenlijk had Sanders, die van 1930 tot 1934 in Leiden rechten had gestudeerd, zijn manuscript al in 1940 voltooid. De datum voor zijn promotie was zelfs vastgesteld: 29 november 1940. De promotieplechtigheid kon echter plotseling geen doorgang vinden omdat de Duitse bezetters zijn promotor prof. mr. R.P. Cleveringa, drie dagen tevoren hadden opgesloten in de Scheveningse gevangenis. De aanleiding daarvoor was Cleveringa’s bekende rede waarin protesteerde tegen het ontslag van de joodse hoogleraar prof. E.M. Meijers. Het protest leidde tot de sluiting van de Leidse universiteit en wordt gezien als een van de eerste verzetsdaden in ons land tegen de bezetting. In een uit de gevangenis gesmokkeld briefje adviseerde Cleveringa Sanders een andere promotor te zoeken. Cleveringa had zijn collega Van Bemmelen bereid gevonden om de honneurs waar te nemen. Sanders antwoordde echter in een eveneens gesmokkeld briefje: ‘Ik promoveer bij u en anders niet’. Na de bevrijding, toen Sanders inmiddels secretaris-generaal was geworden bij het aMinisterie van Algemene Oorlogsvoering, benaderde Cleveringa hem om de promotie alsnog te laten doorgaan. De promotie vond uiteindelijk plaats op de dag dat de universiteit feestelijk werd heropend: 9 juli 1945. De promotor wees er tijdens de plechtigheid nadrukkelijk op dat het judicium cum laude reeds in 1940 vaststond en niets te maken had met het feit dat dit de eerste promotie van na de oorlog.

Sanders heeft een belangrijke rol gespeeld bij de ontwikkeling het arbitragerecht. Zo ís hij een van de opstellers van het in 1958 getekende Verdrag New York waarin door de verdragstuitende landen afspraken zijn gemaakt over de erkenning en tenuitvoerlegging van buitenlandse arbitrale vonnissen. Nog steeds schrijft Sanders artikelen en boeken over arbitrage en doet hij voorstellen voor alle internationale verdragen.

Zijn werkende leven en ook zijn passie voor kunst heeft Piet Sanders fraai beschreven in zijn in 2009 gepubliceerde memoires. Dit boek — Herinneringen — is verschenen bij uitgeverij SUN.

Deze bundel bestaat uit twee delen. In het eerste deel is een verzameling opstellen en voordrachten gebundeld van Piet Sanders over Europees ondernemingsrecht en arbitragerecht. In het tweede deel van de bundel zijn de voordrachten opgenomen van de sprekers tijdens het symposium.

In de aanloop naar het symposium is een gefilmd interview gehouden met Piet Sanders en Paul Storm. Dit interview is opgenomen in de studeerkamer van Piet Sanders en door Vino Timmerman afgenomen. Het filmische interview is, tezamen met nadere achtergrond informatie — waaronder het oorspronkelijke voorstel van Sanders aan de EEG-Commissie — te vinden via de website van het Instituut voor Ondernemingsrecht: www.instituutvoorondernemingsrecht.com.