Ware Grootte gedichten

Een dichtbundel van Tonnus Oosterhoff lezen is lekker, de bundel kietelt, hij steekt, hij streelt en wrijft en krabt, hij kent vele smaken, hij lijkt wel een zak engelse drop, of een mondvol toverballen. Iets heel anders is het om diezelfde dichtbundel fatsoenlijk te bespreken. Oosterhoff doet zo “raar”, dat er geen maatstaf langs zijn gedichten is te leggen, vergelijkingen gaan niet op, niet eens van het ene gedicht met het andere gedicht in dezelfde bundel. Terwijl je eigenlijk alleen maar iets kunt bespreken als je via de omweg van vergelijkbare zaken kunt verwoorden waar je eigenlijk uit wilt komen: de waardering van dat gedicht, van die bundel. Dat is taal, zo werkt taal nu eenmaal. Maar bij Oosterhoff heb je alleen dat ene gedicht, je zult echt iets van dat ene gedicht moeten vinden met alleen je onnozele zelf als waarnemingsinstrument. Het is zelfs niet echt duidelijk waar het ene gedicht eindigt en het andere begint. (Ik althans had de inhoudsopgave daarvoor nodig). Je bent als het ware ontwapend door Oosterhoff. (Ik kan me voorstellen dat mensen dezelfde reactie hadden toen ze in 1948 Lucebert en Claus voor hun kiezen kregen.)
Je kunt natuurlijk gaan citeren en zeggen: dit is mooi, en dat is niet mooi. Maar dat is flauw. Het is ook niet nodig. Want als je je best gedaan hebt om in alle onnozelheid wat te vinden van deze gedichten, dan merk je dat je langzaam er je weg in lijkt te vinden. Zoals je op vakantie in een vreemde streek na verloop van tijd opeens toch de weg heel aardig weet, ook al versta je nog steeds niet veel van wat degene die je tegenkomt je vertelt.
Oosterhoff herhaalt woorden (maar niet in litanieën zoals Duinker doet, met vergelijkbaar effect). Hij herhaalt woorden –letterlijk, verbogen of vervoegd- in één zin, of in zinnen die cruciaal zijn in het gedicht, vlak achter elkaar staand, of bijna het hele gedicht omarmend. Het effect daarvan is dat een gedicht met zichzelf samenvalt, dat beelden met elkaar samenvallen, beeld en werkelijkheid met elkaar samen vallen. Je krijgt de werkelijkheid als het ware op een schaal van 1 op 1 voorgeschoteld, dit terwijl taal doorgaans betekenissen en/of beelden genereert die als een kaart op schaal te zien zijn. Oosterhoff heft de verarming op die een kaart op schaal nu eenmaal aankleeft, hij levert alles op “Ware grootte”. Geen beperkingen bij voorbaat al. Dat heet vrijheid.
Toch een citaatje:
“Willen komen bij waar je naar wijst,
wat is dat voor ambitie? Je vinger achterna?
Je verstand verliezen om de afmeting van deelname
vast te stellen?”