Wish You Were Here

Graham Swift is een heel fundamentele schrijver, bij hem gaat het ten diepste over de verwevenheid van leven en dood. Niet als filosofische toetssteen, maar plaats grijpend in het weefsel van land en geschiedenis. Het zijn de doden, het is steeds het sterven van mensen, dat mensen compleet kan doen ontsporen. In die zin heeft elke dood een bezielende werking (en niet altijd positief, zoals de connotatie van “bezielen” doorgaans is).
Zo gaat dat bijvoorbeeld –maar niet zomaar een voorbeeld- met het jachtgeweer van de Luxtons: het zijn de doden, te weten de hond Luke, indirect de gesneuvelde jongere broer Tom, pa Luxton, die er voor zorgen dat dit geweer zo geladen wordt dat nog meer Luxtons wel moéten vallen.
Het zijn ook de doden die je aan het land (heel concreet: weiden, akkers, het erf) kluisteren, of die je juist die grond doen ontvluchten. Waarbij grond ook altijd bestaansgrond is. “Geboorterecht” is niet voor niets een zware, betekenisvolle term in “Wish you were here”. Geboorterecht is iets waarvan Jack Luxton bezeten raakt. Totdat het zo met hem gesteld is dat een generaties lang in het bezit van de familie zijnd jachtgeweer hem het geboorterecht op de dood geeft. Recht? Plicht! En dan is er geen houden meer aan.
“Wish you were here”, deze titel bepaalt als een intrigerende basso continuo de stemming van het verhaal, samen met dat verrekte jachtgeweer dat er op de eerste pagina al is, en er op de laatse pagina nog steeds is. Op een paar momenten komt de wens “wish you were here” even heel letterlijk in de vertelling opduiken, maar als ondertoon is de wens “ik wou dat je hier was” een wanhopig weten: als mensen hun geliefde(n) niet bij zich hebben, dan zwalken ze maar wat rond, en weten ze zich geen raad. “Wish you were here” is een irrealis. De irrealis is ook een stijlmiddel dat Swift heel origineel inzet: als dagdromen. Hij laat Jack Luxton, terwijl deze onderweg is, dagdromen hoe sommige dingen gegaan zouden kunnen zijn. Heel uitgebreid. Het effect is dat dat wat niet waar is, dat wat niet gebeurd is, veel beter de worsteling van Jack met zijn afkomst en zijn toekomst betekenis geeft dan wat hem feitelijk overkomt. En bij wat hem feitelijk overkomt maakt Jack zich als de wiedeweerga uit de voeten. Tijdens de tocht om zijn broer naar diens laatste bestemming te brengen mist Jack zijn vrouw. Zij wilde niet. Tijdens zijn tocht heeft hij opeens zijn gesneuvelde broer bij zich als gids, als raadsman (en niet alleen als een lijk in een kist).
Kortom, Swift speelt met aan- en afwezigheid, en met het verlangen dat deze aan- en afwezigheid aanjagen.
De moordende lading van het jachtgeweer weet Swift aan het eind om te werken tot de tederheid van een vrediger einde: uiteindelijk komen, na barre tijden, Jack en zijn vrouw samen. “Wish you were here” hoeft niet meer de verzuchting te zijn die hun leven noodlottig maakt.

Geschreven bij Wish You Were Here

The title echoes the feelings of anti-hero Jack about key persons in his life. He first wrote “Wish you were here” as a 13-year old on a picture postcard to his lifelong girlfriend Ellie from the neighboring farm, when his beloved mother took him and kid brother Tom (5) on a beach-side holiday. It has a thrilling, scary ending and is full of drama.
In the 1990s, two adjoining, struggling Devon dairy-farms were hit by BSE, years later by foot-and-mouth disease. Twice, herds of perfectly healthy cows were destroyed; compensation was scant and came late. Cancer, suicide and desertion (Tom at age 18) reduce ownership of the farms to Ellie and Jack. They sell, pay all debts and move to the Isle of Wight to run a camp site with 32 caravans. Things go well for a decade. In winter they holiday in the Caribbean.
Then a letter arrives from the DoD: Tom has died at age 31, killed by a roadside bomb in Iraq. His repatriation to an air force base and funeral and burial in Ellie and Jack’s Devon home village cause a rift between them. A rift based on a single remark… This book is to be discovered, so this reader signs off here.
This enthralling novel deals intimately with broad concepts like security, resilience and the essence of love and death. Resilience is the domain of Ellie. Security covers many scenes and aspects in this brilliant novel, ranging from what Tom was doing to the occasional shivers of the wife of the new owner of Jack’s former, thoroughly restored and electronically-secured farmhouse. Dealing with death is a private matter: both Ellie and Jack dissemble after Tom’s death, appear to lose it…

Great novel for reading groups.