Biblio-sonnetten

Jaar van het Boek afgesloten met boekensonnetten
Curieuze boekgedichten van Paul Verlaine vertaald

Waarom zou je een dierbaar boek doorzeven met kogels uit je revolver? Omdat je niet wilt dat dat boek in handen valt van een andere lezer. Zo denkt daar althans de kolonel over die de hoofdrol speelt in het laatste ‘Biblio-sonnet’ van de Franse dichter Paul Verlaine. Op het slagveld schiet de zieltogende kolonel zijn exemplaar met gedichten van Horatius aan flarden voordat de vijand het boek kan buitmaken.
Want zo zag Verlaine de waarachtige bibliofiel, soms ook ‘bibliomaan’ genoemd, en in dit geval ‘bibliotaaf’: een boekenliefhebber die zijn boeken zozeer koestert dat niemand anders er een blik op mag werpen.

Paul Verlaine (1844–1896) wordt honderdtwintig jaar na zijn dood nog steeds beschouwd als een van de grootste dichters aller tijden en een belangrijk vernieuwer van de Franse poëzie. De Biblio-sonnetten zijn de laatste gedichten die hij geschreven heeft. Met de Parijse uitgever Pierre Dauze was Verlaine in oktober 1895 overeengekomen dat hij vierentwintig sonnetten zou schrijven met ‘Het Boek’ als onderwerp. Toen Verlaine op 8 januari 1896 overleed, had hij er dertien ingeleverd, waarvan er vijf waren gepubliceerd in Dauze’s Revue Biblio-iconographique. Alle dertien Biblio-sonnetten verschenen pas in 1913 als zelfstandige uitgave, en wel in een even luxe als beperkte oplage van 131 exemplaren.

Het idee om de sonnetten te vertalen is ingegeven door hun kwaliteit. De liefde voor het boek en de bijzondere leefwereld van de bibliofiel of bibliomaan zijn vaak geroemd en berijmd, maar nooit met de virtuositeit van Paul Verlaine. 2016, het ‘Jaar van het boek’, leek een uitstekend moment om Martin Hulsenbooms vertaling van Biblio-sonnets, de eerste in het Nederlands, te publiceren. De sonnetten, met de illustraties uit 1913, vormen het hart van de uitgave. Daaraan vooraf gaat een verslag van Verlaine’s laatste levensmaanden door Peter IJsenbrant. In het derde deel reconstrueert Ed Schilders de bibliografische geschiedenis. Daardoor vormt Biblio-sonnetten een organische drie-eenheid van biografie, poëzie en bibliofilie.