De jaren

De jaren. Door Annie Ernaux.

De wereld redden. Mijn wereld redden. Vasthouden aan wat geweest is. Bewaren om niet te vergeten. Ik doe dat door elk jaar een schoendoos met souvenirs te vullen (tickets, flyers, kassabons,… ). Ernaux deed dat door De jaren te schrijven.

Ze begint in 1941 en gaat door tot het heden. Hoewel ik pas in 1979 ben geboren, en niet zoals Annie in Frankrijk woon, herkende ik veel. Vanaf pagina 1 ben ik beginnen onderlijnen en daar ben ik niet mee gestopt.

De jaren is niet de autobiografie van Ernaux maar van ons allemaal. Door het inzoomen op foto’s uit haar familie-album, laat ze ons terugkeren in de tijd. Ze duikt in haar persoonlijke herinneringen en zoomt daardoor meer en meer uit naar de politiek, de mode, de rechten van vrouwen, nieuwe (seksuele) mores, de laatste must-haves,…maar bovenal vangt ze de toon van de samenleving, de onderhuidse gevoelens van ons allemaal. Die plaats- en tijdsgebonden blijken, meer nog dan individueel en persoonlijk.

L’été indien, de iPod, het buitentoilet, partnerruil, wargames, Virginia Woolf, Blédina-babyvoeding,… niets is te groot of te klein om accuraat en messcherp geanalyseerd en gecatalogiseerd te worden. De jaren is de geschiedenis van een leven, door de ogen van één vrouw (maar wat voor één) maar met een mondiale blik van bovenaf. Ze schrijft nietsontziend, loepzuiver en vol liefde, om te redden.

Blij dat dit boeiende boek eindelijk vertaald is!

Ernaux schreef met De jaren – dat wordt gezien als haar magnum opus – een chronologisch opgebouwde existentiële ontwikkelingsroman zonder plot, waarin ze de tijd als het ware opvoert als de protagonist. Ze neemt in een lange monologue intérieur de lezer mee door pakweg de eerste 65 jaar van haar leven; het collectieve geheugen waarin leeftijdsgenoten punten van herkenning zullen vinden, ondanks dat het politiek en cultureel gezien heel Frans is. Ze heeft als het ware allemaal kleine lapjes gebreid die ze tot een kleurrijke lappendeken heeft samengevoegd. Door middel van deze fragmentarische synthese brengt ze de gebeurtenissen van haar tijd tot leven; een geschiedenisles die als een film van foto's aan de lezer voorbij flitst. Dit doet ze zowel op micro (haar eigen leven) als op macro (landelijk) niveau.

Jarenlang heeft ze aantekeningen gemaakt en gedubd over de structuur van het boek dat ze voor ogen had. In het begin lijken haar herinneringen flarden, zonder interpunctie, maar gaandeweg verandert haar stijl, die – zonder metaforen en beeldspraak – toch enigszins kaal blijft. Ze beschrijft hoe de veranderingen in de loop der tijd van invloed zijn geweest op het leven, de kansen en het welbevinden van de vrouw in het algemeen. Hierbij weet ze zo over foto's te vertellen en beelden op te roepen, dat visualiseren haast vanzelf gaat.

Ook haar eigen geschiedenis en studententijd passeren de revue, evenals de gebeurtenissen in de wereld: op het politieke vlak, de technologische sprongen vooruit, klassenverschillen en het onvermijdelijke botsen van generaties, 9/11, de emancipatie en seksuele revolutie, aids, het seksperimenteren en de angst voor ongewenste zwangerschap in zestiger jaren, waardoor de vrouwen steeds met de thermometers in de weer waren. Het biedt een herkenbaar tijdbeeld dat ze op subtiele wijze aan de hand van foto's beschrijft. Ze reflecteert, leidt je door de tijd en neemt geen blad voor de mond, maakt niets mooier dan het was. De foto's zijn echter niet in het boek afgedrukt, zodat de lezer onbevooroordeeld is en de ruimte krijgt om zelf beelden te vormen.

Door zichzelf steevast in de derde persoon enkelvoud te zetten en gebruik te maken van de helikopterview, maakt ze haar eigen verhaal onpersoonlijker, anonimiseert en objectiveert ze zichzelf, houdt distantie. Ze schroomt niet zichzelf meedogenloos te beschrijven, zoals haar uiterlijk. Belangrijke thema's zijn het feminisme en haar linksgeoriënteerde gedachtegoed. Haar bewondering voor Simone de Beauvour steekt ze niet onder stoelen of banken en zegt dat de echte revolutie van de vrouw nog niet beslecht is.

De jaren is een magnifieke caleidoscopische collage waarmee Ernaux vanuit haar eigen gezichtspunt verscheidene historische gebeurtenissen en persoonlijke ervaringen op schrift heeft gesteld. Ze heeft haar eigen leven gedocumenteerd, waarbij ze aangeeft te beseffen dat haar geheugen niet onfeilbaar is. Het vlieten van de tijd, de vergankelijkheid, veranderingen in de mores van generatie op generatie en allerlei zintuiglijke ervaringen worden invoelbaar gemaakt, met een flinke dosis melancholie.

De plotloze, gefragmenteerde structuur die Ernaux hanteert is even wennen, maar de openhartige en soms zelfs intieme ontboezemingen grijpen je al snel bij de lurven en weten te ontroeren. Mooi komt naar voren dat Ernaux met het ouder worden, ook milder wordt.

Met dit rijke werk heeft Ernaux iets willen redden van de geschiedenis van het gewone leven en de tijd die nooit meer terug zal komen. Ondanks dat overduidelijk de Franse mores wordt beschreven, is het toch op veel punten herkenbaar voor de Nederlandse lezer. Het werkt als katalysator en laat laadjes in je herinnering openspringen.

De inmiddels ruim tachtigjarige Annie Ernaux heeft met dit boek een zeer persoonlijke schildering gemaakt van zowel haar leven als de (hoofdzakelijk Franse) geschiedenis van de laatste tachtig jaar.
Zij doet dit aan de hand van foto’s die zij beschrijft, herinneringen en nieuwsfeiten, op een onnavolgbare manier. Zonder ergens het woord “ik” te gebruiken, is het van meet af aan duidelijk dat “de vrouw” of “het meisje” dat hier en daar genoemd wordt, de schrijfster zelf is. Toch is het geen autobiografie.
De schrijfstijl en de opbouw van het boek -geen hoofdstukken maar alinea’s- maken dat je dit boek moeilijk weg kunt leggen. Het is net als het eten van pinda’s: telkens denk je weer “nog eentje dan”. Eigenlijk verflauwt de aandacht nooit.
Voor het goed genieten van dit boek is het wel nuttig als de lezer de recente geschiedenis van Frankrijk kent. Ik vraag me af in hoeverre andere lezers van dit boek kunnen genieten -anderszins nodigt het uit om geschiedenisfeiten op te zoeken en na te lezen.
Het is vrij duidelijk aan welke kant van het politieke spectrum zij staat; wie een aanhanger is van populisme zal zich in dit boek niet kunnen vinden. Aan de andere kant hijst zij ”linkse” politici zeker niet op het schild en ze weet ook de goede kanten van “rechtse” politici te benoemen. Je krijgt vaak de indruk dat haar keuze “faute de mieux” is. Met andere woorden: zij geeft een enigszins gekleurd, maar toch behoorlijk genuanceerd beeld van de Franse politiek door de jaren heen.
Het is een boek dat geen enkele geïnteresseerde in de geschiedenis van de laatste zeventig jaar mag missen!

De eerste honderd pagina ben je geboeid, heel Frans, en heb je spijt dat je het boek niet in de oorspronkelijke taal hebt gelezen. Af en toe behoudt de vertaler zelfs de Franse uitdrukkingen omdat ze zo typisch zijn, en herkenbaar.
Maar dan begint het langdradig te worden, vervalt Ernaux in eindeloze beschouwingen over Franse politiekers, Chirac, Mitterand, Sarkozy, ze passeren allemaal de revue. In la France zijn ze dol op begrippen als la gauche et la droite en kunnen ze daar eindeloos over doordrammen. En dat doet Ernaux dus ook.
Je blijft ook op je honger omdat de biografische verhaallijn nogal sporadisch wordt voortgezet op het einde. Kortom, overroepen en weer heb ik me laten vangen aan de boekbespreking in DM of DS.

Na een enthousiasmerend verhaal dit boek aangeschaft.
Bijzonder beschreven reis door de tijd en kennelijk goed vertaald.
Ben je niet in het bezit van veel kennis van de moderne geschiedenis van Frankrijk,
inclusief schrijvers, zangers en politici, dan mis je veel van het verhaal.

Erg goede recensies in de dagbladen. Goed vertaald. Maakt veel herinneringen los.

Vol verwachting aan dit boek begonnen. Maar al snel vond ik het langdradig. Wel mooi vertaald.

Prachtig Boek en een feest van herkenning.Mooi overzicht over de jaren in Frankrijk

Je moet dan wel tot dezelfde generatie als de schrijfster behoren.

historisch verslag