De koning

In zijn thuisland Polen geldt Szczepan Twardoch als een van de belangrijkste hedendaagse auteurs. Het is niet voor niets dat hij voor zijn boeken, maar ook voor een aantal korte verhalen diverse nominaties en prijzen heeft ontvangen. In 2012 debuteerde hij met Morfina, dat in Polen en Duitsland een bestseller werd. In 2016 verscheen zijn derde roman, Król, dat eind 2019 onder de titel De koning zijn Nederlandstalige debuut betekende. Zijn werk kenmerkt zich door verrassende en gecompliceerde constructies, maar ook doordat het voortdurend balanceert op de scheidslijn tussen fantasie en realiteit.

In het Warschau van 1937 strijden diverse politieke groeperingen om de macht. Politiek leider en maffiabaas Jan ‘Peet’ Kaplica ontfermt zich over de Joodse bokser Jakub Shapiro, die zich vervolgens opwerkt tot zijn rechterhand. Aan alles is al te merken dat het nationaalsocialisme in opkomst is. Aanhangers van deze ideologie bereiden een coup voor en ontvoeren Kaplica. Hij wordt zonder proces opgesloten in het detentiekamp Bereza en er ontstaat een oorlog in de onderwereld. Shapiro neemt de leiding van Peet over, maar staat ook voor het dilemma om naar Palestina te vertrekken om zijn vrouw en kinderen te beschermen.

De koning is een verhaal dat leest als de memoires van een oude man die terugkijkt op zijn nogal bewogen leven. Moisje Bernstein, later Mosjee Inbar, begint zijn relaas door te vertellen dat zijn vader is gedood, door een knappe Jood met het uiterlijk van een bokser. Moisje is op dat moment zeventien jaar oud en raakt volledig geobsedeerd door deze man. Shapiro, de bokser, neemt hem onder zijn hoede en vanaf dat moment maakt Moisje kennis met de onderwereld van Warschau. Twardoch beschrijft echter niet de harde en rauwe kant van de Poolse maffia, maar hij benadert het vooral vanuit het menselijke oogpunt, hoewel het er niet altijd even zachtzinnig aan toegaat.

Centraal daarin staat Shapiro, de bokser. Hij is een legende, de mensen hebben ontzag voor hem, maar zijn aan de andere kant ook bang. Toch komt hij niet over als de keiharde crimineel die niets en niemand ontziet. Hij kan zacht zijn, heeft zijn zwaktes, maar is ook hard als het moet en laat zeker niet met zich sollen. Als personage is hij zonder meer interessant, wat overigens ook voor de meeste andere opgaat. Daarnaast beschrijft de auteur ook het opkomende nazisme in Polen, de daaraan gerelateerde Jodenhaat en het verlangen van de Joden om naar Palestina te vertrekken. Feiten die vlak voor het begin van de Tweede Wereldoorlog hebben plaatsgevonden en aan de nauwgezetheid van de auteur is goed te merken dat hij zich in deze materie heeft verdiept.

Ondanks de vele Poolse en Joodse namen is de roman over het algemeen niet al te lastig om te lezen. Er zijn echter wel korte fragmenten waarbij hier wel sprake van is, vooral wanneer Twardoch zich heeft laten verleiden tot erg lange zinnen. Daarnaast gaat hij af en toe te lang op sommige zaken in, dan draaft hij te veel door om er iets moois van te maken. Het effect is het tegengestelde. Door het verhaal heen staan soms Poolse, Joodse en Russische dialogen, die worden onderaan de pagina verduidelijkt. Ook is achterin een verklarende woordenlijst opgenomen die uitleg geeft over een aanzienlijk aantal woorden of begrippen. Het is echter jammer dat in het verhaal niet aangegeven wordt welke dit zijn.

Gedurende de plot kan de lezer zich regelmatig afvragen of deze roman fictie of non-fictie is. Twardoch geeft je namelijk het gevoel dat Inbars herinneringen waargebeurd zijn. Dit komt vooral door de manier van vertellen, die inderdaad het midden houdt tussen werkelijkheid en fantasie, maar ook onder andere door de historische feiten die in het verhaal verweven zijn. De koning, mooi vertaald door Charlotte Pothuizen, houdt de lezer bezig, van begin tot eind, maar ook nog lang nadat het boek dichtgeslagen is.

(Dit boek heb ik eerder voor Hebban gerecenseerd.)