De vernietiging Ieder mens heeft een naam

De herdenkingscultuur heeft een grote vlucht genomen, nadat Nederland door de Duitsers in 1940 onder de voet was gelopen, de zo verlangde neutraliteit van Nederland niet in vervulling ging, de Joden waren uitgemoord, en de geallieerden Nederland in 1945 bevrijdde van de Duitse moordzuchtige bezettingsmacht. Er zijn al talloze boeken en documentaires verschenen, die de Tweede Wereldoorlog vanuit diverse invalshoeken hebben belicht en het verschil tussen goed en fout maakt. Maar wat voor de één een zwart-wit gegeven is, is voor de ander een grijs gebied en laat die de schuldvraag in het midden liggen. Iedereen moest wel - al dan niet met gevaar voor eigen leven - aan de oorlog meedoen, of je nu wilde of niet, passief of actief. Goed of fout kwam om de hoek kijken als de vrede weer was getekend en de oorlogs- en verzetsdaden onder een vergrootglas werden gelegd. De afrekening met omstreden strafmaten vanuit het Nederlands rechtssysteem volgde. De één kwam er qua zwaarte wat beter vanaf dan de ander. Deze uitgave is in het kader van ‘75 Jaar Vrijheid’ het resultaat van een zoektocht naar de vraag waar de Holocaustslachtoffers eigenlijk om zijn vermoord. Het ‘namenmonument’ in dit boek staat daar centraal in. Ook wordt de vraag gesteld wat de zin is van al dat herdenken en het oprichten van nieuwe, pijnlijke en soms omstreden Joodse monumenten en of dat niet hypocriet is tegenover de vermoorde Joodse Nederlanders, die per slot van rekening aan hun lot zijn overgelaten en mede door verraad de dood in zijn gedreven. Wie maakte dat toen wat uit en wie zal het vandaag de dag wat uitmaken als het er werkelijk op aankomt? In vredestijd is iedereen een held. Punt is dat de Tweede Wereldoorlog een groot gat heeft geslagen in de Joodse gemeenschap en vele families diep heeft geraakt. Ook blijkt dat 75 jaar bevrijding wat gelijk staat aan vreugde niet voor iedereen werkelijk vrijheid betekent door de trauma’s en het verdriet van de oorlog. De Joodse burgerslachtoffers die door vergassing, uitputting of executies in Oost-Europa onvrijwillig aan hun eind zijn gekomen, krijgen hun identiteit terug als ze in het openbaar worden opgenoemd. Dat wordt niet door iedereen gewaardeerd. Als het dan toch moet, zo werd gereageerd vanuit Joodse hoek in Groningen, buiten op het bordes en niet in de synagoge (het culturele gedeelte) zelf. Dat buiten de deur zetten van de Holocaustslachtoffers klinkt ontluisterend in de oren. Ook zijn er hoofdredacteuren en journalisten die zich niet voor het onderwerp interesseren, net zomin als toen de Joden in het begin van de oorlogsjaren ‘om de hoek’ werden gedeporteerd, of afstand nemen van omstreden kranten, die onder Duitse censuur bleven verschijnen, terwijl anderen stopten. In dit gedenkboek krijgen de burgers die slachtoffer zijn geworden van de ‘Endlösung’, de definitieve oplossing van het Jodenvraagstuk, wat gelijk staat aan de ‘grootste massamoord in Groningen’ weer een gezicht. Burgers, zoals jij en ik, met als enig verschil dat ze als Jood zijn geboren en waar ze zelf geen keuze in hebben gehad. En dat was een fataal gegeven. Hun persoonsgegevens die in dit gedenkboek zijn opgenomen, zijn het bewijs van een indringend en beroofd bestaan met een onvoorzien en ongewenst, abrupt einde. Is er iets van geleerd? Het lijkt er niet op. De strijd om de macht en bestaansrecht met desastreuze gevolgen en leugens lijkt in de hokjesgeest van de mens zitten.