Gehechtheid in beeld handleiding video interactiebegeleiding voor professionals in de adoptienazorg

Adoptieouders worden goed voorbereid op de komst van hun kind. Wanneer het kind daadwerkelijk in het adoptiegezin woont, kunnen er echter toch vragen, problemen en onzekerheden ontstaan. Adoptiekinderen hebben een geschiedenis achter de rug met meerdere verlieservaringen. Ook is er vaak sprake van verwaarlozing geweest. Het opbouwen van een veilige gehechtheidsrelatie in het adoptiegezin verloopt niet altijd vanzelfsprekend. Om een goede band met elkaar te krijgen is het belangrijk dat het adoptiekind zich veilig gaat voelen, vertrouwen in de adoptieouders krijgt en (weer) vertrouwen in zichzelf. Hiervoor is het nodig dat het kind ervaart dat het door de ouders wordt gezien en begrepen (sensitiviteit) en dat de ouders adequaat reageren, aansluitend bij de behoeftes van hun kind (responsiviteit). Het gedrag dat het adoptiekind laat zien, geeft echter niet altijd weer hoe het zich werkelijk voelt. Het kind geeft ook niet altijd aan wat het nodig heeft. Uit angst dat de relatie weer verbroken zal worden, kan het bijvoorbeeld lijken alsof een kind niet meer gesteld is op contact. Dit kan het opbouwen van een veilige relatie bemoeilijken. Video-interactiebegeleiding helpt adoptieouders bij het proces van wennen en hechten. Voor het ontwikkelen van sensitiviteit en responsiviteit bij (adoptie)ouders is de video een krachtig hulpmiddel. De videocamera registreert zowel het verbale als het non-verbale gedrag van ouders en kind(eren). Ook gedrag dat men niet zo snel opmerkt in de drukte van alledag. Het samen met de begeleider kijken naar de beelden kan adoptieouders helpen de (hechtings)signalen van hun kind gemakkelijker te herkennen en beter te begrijpen. Het toepassen van 'basiscommunicatie', het inleven in de voorgeschiedenis van het kind en inzicht in het verloop van het hechtingsproces, dragen bij aan de groei van een veilige gehechtheidsrelatie. Havermans en Verheule beschrijven in deze handleiding met veel voorbeelden uit de praktijk, de methodiek Video-interactiebegeleiding en gehechtheid bij adoptie. Hierbij besteden ze ook aandacht aan de 'Bouwstenen van hechting', hoe deze op videobeelden zijn te herkennen en wat adoptieouders kunnen doen om hun kind te ondersteunen in zijn ontwikkeling. Daarnaast komen belangrijke (adoptiespecifieke) onderwerpen zoals rouw, stress- en emotieregulatie, ontwikkelingsachterstand en traumaverwerking aan bod. Bij een aantal adoptiekinderen is voor het opbouwen van een veilige gehechtheidsrelatie extra lichaamsgerichte begeleiding nodig. Hiervoor kan de methodiek VIB gecombineerd worden met de 'Sherborne Samenspel' bewegingspedagogiek. Een beschrijving hiervan is ook in deze handleiding te lezen. De handleiding kan ook benut worden bij de begeleiding van gezinnen die te maken hebben met hechtingsproblematiek en opvoedingsvragen, zoals in pleeggezinnen en in nieuw samengestelde gezinnen. Corinne Verheule en Anny Havermans zijn beiden orthopedagoog en werkzaam als video-interactiebegeleider en opleider VIB bij Stichting Adoptievoorzieningen. Zij schreven deze handleiding in samenwerking met Bert Prinsen, senior medewerker jeugdzorg & opvoedhulp bij het Nederlands Jeugdinstituut.