Het dagboek van mijn opa De oorlogsjaren in een dorp aan het Noord-Hollands Kanaal

Tijdens de Tweede Wereldoorlog hield Cees de Wit een dagboek bij. Zijn kleindochter heeft het boek herschreven en uitgegeven. Het dagboek geeft een bijzondere kijk in het leven van een alledaags gezin in de Tweede Wereldoorlog.

Cees woonde met zijn gezin in ’t Zand aan het Noord-Hollands Kanaal vlakbij de vlotbrug. Samen met zijn vrouw Agatha hadden ze zeven kinderen: Truus, Ad, Tiny, Cees, Jan, Piet en Hannie. Het gezin bestierde een manufacturenzaak, een textielwinkel. En ondanks de drukte van de winkel en daarbij een groot gezin, openden zij hun hart en huis altijd voor anderen. Naast het gezin woonden ook oom John en de moeder van Cees, Groom (grootmoeder) bij hun in en in oorlogstijd boden ze onderdak aan vluchtelingen. Meerdere gezinnen die Den Helder moesten ontvluchten door de talloze bombardementen, werd onderdak geboden. Maar ook twee vriendinnen van hun dochter Tiny, die door de hongerwinter Den Haag ontvluchtten, kregen een plek. Soms woonden ze in die tijd met meer dan 26 mensen in huis.

1938

Cees begon met schrijven in het dagboek in 1938: Nadat Oostenrijk door Duitsland bezet is, wordt het voor ons duidelijk dat de politieke spanning in Europa zijn hoogtepunt bereikt en het dreigend oorlogsgevaar snel naderbij komt. De dagbladen spreken daarover duidelijke taal.Hij schrijft over de toenemende spanningen in Europa en je voelt de dreiging van de oorlog tussen de regels door. De onrust van oorlogsgevaar heeft hiermede ook in ons dorpje zijn intrede gedaan en we denken: zou het mogelijk zijn dat deze ramp weer over de wereld komt?

Het begin van de oorlog

Op 10 mei 1940 wordt zijn vrees waarheid: In de vroege morgen doet een zeer zwaar geschutsvuur de deuren en ramen trillen en schudden. Wakker geworden door het geweld vraag ik mijn vrouw Agatha: ‘Wat is er gaande?’ Ze antwoordt: ‘Oefeningen?’ ‘Nee’ zeg ik, ‘dit is te zwaar voor oefeningen.’ Het is duidelijk: de oorlog in ons vaderland is werkelijkheid geworden.

Het wel en wee in het dorp en daarbuiten

Cees wil niet alleen alles weten van het wel en wee in zijn dorp, ook het nieuws in de wereld volgt hij op de voet. Via de radio en krant wordt zijn nieuwsgierigheid enigszins bevredigd. Hij schrijft zijn verontwaardiging, zijn boosheid over de Duitsers van zich af. Er is ook verdriet. Om dorpsgenoten die het leven laten, om zijn broer die sterft. Hij leeft mee met de mensen uit Den Helder, die moeten vluchten voor de vele bombardementen. Hoe zij met huis en haard lopend in ’t Zand aankomen en onderdak zoeken. Hij leeft mee, met iedereen die geraakt wordt door die krankzinnige oorlog.

Op de fiets naar Friesland voor zaken

En toch, ondanks de oorlog, gaat het leven zo goed en zo kwaad als het kan door. Ook de zaken gaan door. Om de zaak draaiende te houdende moet Cees inkopen doen bij leveranciers. Hij gaat daarvoor regelmatig op reis, met de bus of trein het land in of op de fiets naar Friesland. Onderweg maakt hij veel mee en ziet afschuwelijke dingen, zoals de verwoesting van Rotterdam. Steeds weer komt hij terug met verhalen. Verhalen, die hij zijn dagboek toevertrouwt.
Er zijn ook mooie momenten in die tijd. Avonden waarop bij hen thuis muziek wordt gemaakt met mensen die onderdak hebben of waarmee goed contact is. Zoals enkele joodse mannen, getrouwd met niet-joodse vrouwen, die in het werkkamp in ’t Zand verblijven.

Bevrijding

In 1943 schrijft Cees al over een mogelijke bevrijding. Hij denkt, of hoopt vooral, dat dit niet lang meer zal duren. Toch duurt de oorlog dan nog zo’n afschuwelijke, donkere anderhalf jaar. Maar eindelijk, op vrijdag 4 mei 1945 is het zover: In de avond, ongeveer negen uur, heeft ons het grote en lang verwachte nieuws bereikt dat we weer vrije mensen zijn in ons vaderland. Even staan we perplex.

De toekomst in vrijheid, waar hij zó naar uitkeek, heeft hij helaas maar kort mogen meemaken. Begin 1946 werd Cees ziek en in juli van dat jaar is hij overleden.

Over Olga de Wit

Jarenlang lag dit dagboek bij de vader van Olga. Opgeborgen in een kluis. Een met een prachtig handschrift geschreven boek. In de jaren 90 heeft zij het boek gelezen. Het maakte een diepe indruk.

De manier waarop hij zijn leven en gevoelens aan het papier toevertrouwde, de zorgvuldig gekozen woorden, de vaak mooie zinnen, hij moet een bijzonder man zijn geweest. Zoals ook zijn zoon Jan hem in de inleiding hem beschrijft: Hij behoorde tot het slag mensen dat toen veel voorkwam. Intelligent, maar met weinig schoolopleiding. Zeer belezen en met een open oog voor de dramatische gebeurtenissen die hun tijd, de eerste helft van de eeuw, kenmerkten.

Het dagboek bleef altijd in Olga’s hoofd zitten. En naarmate de jaren verstreken, dacht zij steeds vaker: ik moet iets met het boek. Ik moet het verhaal van opa vertellen. 75 jaar na de bevrijding, vertelt ze zijn verhaal.