Het leven volgens Arnon Grunberg de wereld als poppenkast

De in 1971 geboren schrijver Arnon Grunberg heeft, deels onder het pseudoniem Marek van der Jagt, een indrukwekkend oeuvre op zijn naam staan. Het omvat een tiental romans, naast vele novellen, toneelstukken, columns, essays en gedichten. Van zijn debuutroman Blauwe maandagen (1993) af, heeft zijn werk nationaal en internationaal de aandacht getrokken en werd het met een reeks van literaire prijzen bekroond. In recensies werden zijn boeken zowel beklemmend als geestig, zowel ontroerend als diepgaand genoemd. Ze werden vergeleken met het werk van Nietzsche en Kafka, Sartre en Houellebecq.
Het mens- en wereldbeeld dat uit Grunbergs boeken naar voren komt, is illusieloos en gestempeld door de twintigste-eeuwse realiteit van mensenhaat en genocide. Menige hoofdfiguur in zijn romans wil de liefde en de hoop dood verklaren. Wie mens wil zijn moet, zo schreef hij, erkennen dat ons vertrouwen in de wereld onherstelbaar gebroken is. 'Ontkenning van die breuk zou onverdraaglijk hypocriet zijn.' In het essay De Mensheid zij geprezen. Lof der Zotheid 2001 typeerde hij de wereld als een poppenkast, waarin mensen en goden hun rol spelen en keer op keer van rol wisselen. 'Deze wereld is niets dan poppenkast voor verveelde goden.' Tegelijkertijd blijven zijn personages ad absurdum op zoek naar een doel en naar anderen, en toont hij in het bijzonder in zijn columns een levendige belangstelling voor maatschappelijke en politieke verhoudingen.
Dit boek is gewijd aan een levensbeschouwelijke lectuur van Grunbergs werk, waarbij filosofische en cultuurkritische, religieuze en morele aspecten aan de orde komen. Het is geschreven door een aantal prominente neerlandici en theologen: Erik Borgman (Tilburg), bekend door zijn theologische essays over het publieke belang van religie en christendom, Geert Buelens (Utrecht) die veel publiceerde over de poëzie van Van Ostaijen en de dichters van de Grote Oorlog, Yra van Dijk (Amsterdam) die een studie over Grunberg in voorbereiding heeft, Jaap Goedegebuure (Leiden) die naam maakte door zijn boeken over de dichter Marsman en over de bijbel in de moderne literatuur, Thomas Vaessens (Amsterdam) die in 1999 De revanche van de roman publiceerde, gewijd aan het maatschappelijk engagement van hedendaagse schrijvers, onder wie ook Arnon Grunberg. Naast deze bijdragen, bevat dit boek de tekst van het gesprek dat Johan Goud op 7 september 2010 in het Academiegebouw te Utrecht met Arnon Grunberg voerde en de inaugurele rede 'Ons verhaal is uit' - over religie en literatuur, Dostojewski en Grunberg', die hij op diezelfde dag uitsprak.
Vooraanstaande neerlandici en theologen buigen zich over de vraag naar de rol van levensbeschouwing, filosofie en cultuurkritiek in het werk van Arnon Grunberg. Een prikkelende eye-opener voor zowel Grunberg-fans als -criticasters en alles wat daartussen zit.
Johan Goud (1950) is hoogleraar 'Religie en zingeving in literatuur en kunst' aan de Universiteit Utrecht. Hij studeerde theologie en filosofie in Amsterdam en Tübingen en promoveerde te Leiden (Levinas en Barth, 1984). Hij is een vooraanstaand Levinas-kenner en publiceerde daarnaast veel over uiteenlopende theologische en filosofische thema's.