Het meisje dat ik achterliet

De Tweede Wereldoorlog is afgelopen, we bevinden ons in de regio rond Tokyo. Tsutomu Yoshioka is een arme universiteitsstudent, die allerlei klusjes aanneemt om de eindjes aan elkaar te kunnen knopen. Op een bepaald moment wordt zijn behoefte aan seks zo groot dat hij in actie schiet, de naïeve Mitsu Morita lijkt hem een ideaal slachtoffer. Wat hij niet kan vermoeden, is dat het meisje meteen gevoelens voor hem koestert, terwijl hij zelf niet weet hoe snel hij zich uit de voeten moet maken.

Shūsaku Endō (1923-1996) is een van de bekendste Japanse schrijvers van na de Tweede Wereldoorlog. Getuige daarvan is het Shūsaku Endō Literary Museum, dat zich in Sotome bevindt en gewijd is aan het leven en het werk van de auteur. Hij studeerde begin jaren vijftig Franse literatuur aan de universiteit van Lyon en debuteerde kort daarna met White Man (1955). Een paar tientallen romans zouden volgen. De bekendste is waarschijnlijk Stilte uit 1969, succesvol verfilmd door Martin Scorsese (Silence).

Het katholieke geloof speelde een grote rol in Endō’s leven, vandaar dat ook zijn boeken vaak een religieus tintje hebben. Net als veel van zijn personages voelde de man zich een buitenstaander, in Japan is vrijwel niemand katholiek en integreren in Frankrijk zal ook niet evident geweest zijn. Niet alleen religie komt vaak om het hoekje kijken in Endō’s boeken, ook morele waarden en dilemma’s zijn een belangrijk onderdeel ervan.

Het meisje dat ik achterliet dateert uit 1963, maar werd pas in 2018 door Maria Smolders in een Nederlands jasje gestoken. Het is een bijzonder vlot leesbaar boek, waarbij alleen de vele Japanse woorden voor enige irritatie zorgen. Voetnoten waren een betere keuze geweest dan de verklarende woordenlijst achteraan het boek.

In het eerste deel van het boek krijgen we vooral de herinneringen van Yoshioka te lezen. Het is zijn idee om nooit zonder geld of meisje te zitten. Makkelijker gezegd dan gedaan, maar uiteindelijk weet hij dan toch een acceptabele functie te versieren en papt hij aan met Mariko Miura, een van zijn collega’s en het nichtje van de bedrijfsdirecteur. Sociaal gezien een heel wat betere partij dan de Mitsu uit zijn studentenjaren.

Langzaam wordt de rol van Mitsu groter, we ontdekken hoe zij de jaren na haar kennismaking met Yoshioka doorgebracht heeft, welke baantjes voor geld in het laatje gezorgd hebben. Een vlek op haar arm, waar ze al jaren mee rondloopt, zal grote gevolgen hebben. Op dat moment wordt het boek ernstiger en blijkt maar weer eens dat het leven altijd verrassingen in petto heeft, positieve zowel als negatieve. Heel wat thema’s zullen de revue passeren: eenzaamheid, geluk, moed en spijt zijn er een paar van. Endō gaat de filosofische toer op, zo wordt onder andere het bestaan van God in twijfel getrokken. Religie en moraal spelen een belangrijke rol in het verhaal.

Welke keuzes maken jonge mensen en hoe bepalend zijn die voor de rest van hun leven? Dat is in een notendop het verhaal achter Het meisje dat ik achterliet. Het is een mooi opgebouwd verhaal dat goed geschreven is en tot nadenken stemt. Iets te veel toevalligheden, maar niet in die mate dat ze het leesplezier storen. Een mooie kennismaking met het werk van Shūsaku Endō.

* deze recensie verscheen eerder op hebban.nl *

Tokio, kort na de Tweede Wereldoorlog. Tsutomu Yoshioka, een ongeïnspireerde student en volkomen gespeend van empathie, neemt het in het leven niet zo nauw. . Zijn mistroostige appartement is een stinkend en bevuild hol, zijn kleding smerig, maar hij heeft een grote drang om ruimer in zijn slappe was te zitten en zijn ontluikende seksualiteit in praktijk te brengen. 'Ik moet poen hebben. Ik wil een meid versieren.'

Via een berichtje in de krant komt hij in contact komt met Mitsu Morita, een argeloos, nog onschuldig, serieus, spaarzaam, maar zeer vrijgevig meisje uit de provincie, en hij weet haar te overreden om het bed met hem te delen door haar medelijden te wekken wanneer hij vertelt dat hij in zijn jeugd polio heeft gehad. Bij Mitsu ontdekt hij een muntgrote rode vlek op haar arm, waarvan ze zegt dat ze er geen last van ondervindt. De lol van zijn gescharrel is er echter snel af en hij laat haar vallen als een baksteen. Dit vergoelijkt hij direct met de gedachte dat alle andere mannen hetzelfde gehandeld zouden hebben. 'Ik ben echt niet de enige.’ Mitsu echter kan de gedachten aan Yoshioka niet loslaten.

Voor Yoshioka gaat het leven verder. Hij vindt werk en laat zijn gretige oog vallen op het nichtje van de president van het bedrijf, Mariko Miura genaamd.

In twee verhaallijnen worden Yoshioka en Mitsu gevolgd. Vanuit het ik-perspectief volgt de lezer de handel en wandel van de opportunistische Yoshioka en daarmee zit de lezer hem dicht op de huid. Zo nu en dan flitst het beeld van Mitsu aan hem voorbij en voelt hij een innerlijk conflict over de manier waarop hij van haar heeft geprofiteerd en zich daarna gedistantieerd.

De verhaallijn van de bescheiden Mitsu wordt verteld vanuit de derde persoon en langzaam maar zeker wordt duidelijk hoe ze haar jeugd heeft beleefd en hoe haar leven een aangrijpende wending krijgt, waarbij de rode vlek een belangrijke rol speelt en ze uiteindelijk in een leprosarium belandt bij de nonnen. Na de eerste overweldigende indrukken en een groot gevoel van eenzaamheid, gaat het toch steeds meer als haar thuis voelen en identificeert ze zich met de nonnen.

Wanneer Yoshioka ontdekt waar Mitsu verblijft, stuurt hij haar in een opwelling een nieuwjaarskaart waarop hij pas een jaar later antwoord zal krijgen.

De thema's - zoals onder andere het katholieke geloof, worsteling, wroeging, eenzaamheid en verbinding - die Endō in zijn romans verwerkt, komen ook in deze roman ruim aan bod. Het ongecompliceerde proza is fris en laat zich vlot lezen, maar de indringende thematiek grijpt je bij de strot en levert een beklijvende leesbeleving op. Triest..., maar prachtig, hoe paradoxaal dat ook klinkt.

Ik houd van al de boeken van deze Japanse schrijver!

Ik heb Shusako Endo leren kennen - vele jaren geleden - op de middelbare school, toen wij zijn roman Stilte in de klas lazen en bespraken. Zo is mijn levenslange interesse voor deze auteur ontstaan.

Geschreven bij Het meisje dat ik achterliet

Typisch Japans boek

Als pluspunt zou ik zeggen: goede kwaliteit.