Het werk 1941-1943

‘Ik geloof dat je zonder overdrijving mag stellen dat hier iets tot ons is gekomen dat behoort tot het beste wat er in Nederland en misschien zelfs daarbuiten geschreven is,’ waren de woorden van Abel Herzberg, na het lezen van Het Werk; de complete verzameling van de geschriften van Etty Hillesum. Dan noem ik nog niet de terechte, lovende recensies in The New York Times en The Washington Post. Het werk van Etty Hillesum is wereldwijd te koop.

Zoals bekend was Etty een jonge Joodse vrouw ten tijde van de Jodenvervolging. Zij werd in de herfst van 1943 in Auschwitz vermoord. 29 jaar jong. Zij wilde haar lot samen met haar familie ondergaan. Zij wilde ook dat haar de mond nimmer zou worden gesnoerd. Zij schreef met een intelligentie en inzichten die menig auteur, psycholoog, visionair of rabbijn zich zou mogen wensen. Doortastend, fel, liefdevol en zij miste geen detail. Zij wist wat haar en haar lotgenoten boven het hoofd hing.

Daarom stelde zij haar werk - via een tussenpersoon - veilig bij auteur Klaas Smelik. Zij schreef twee indrukwekkende brieven uit Kamp Westerbork en produceerde tot het niet langer kon; enige maanden voor haar dood. Een stuk geschiedenis, zoals het nog nooit beschreven is waardoor wij nu nog kunnen voelen hoe het onheil naderde, hoe de sfeer in Westerbork werkelijk was en dat het spoor rechtstreeks naar de hel liep. Zij wist het. Kampcommandant Gemmeker niet, loog hij na de bevrijding.

Na afloop van de Tweede Wereldoorlog had geen uitgever belangstelling voor de geschriften die auteur Smelik in zijn bezit had. Dat bleek achteraf bezien een verstandige keuze want zijn zoon, professor Dr. Klaas Smelik maakte er zijn levenswerk van om Etty’s droom te verwezenlijken. Dat haar de mond niet gesnoerd zou worden. Ook niet door de dood.
De 2 brieven uit Westerbork zagen wel het daglicht maar bijna niemand wist dat. Pas in 1981 kwam een enorme doorbraak met de publicatie van ‘Het verstoorde leven’, dat 32 keer werd herdrukt en in 18 talen werd uitgegeven.

In 1986 verscheen de kroon op alle werk van Etty Hillesum, onder redactie van professor Dr. Klaas Smelik. Dit meesterwerk is inmiddels aan een zesde druk toe.

De kracht van Klaas Smelik is dat hij Etty Hillesum volledig tot haar recht laat komen door slechts, waar strikt noodzakelijk te redigeren. Wat een werk. Van half onleesbare schriftjes in bezit van zijn vader tot een ordelijk, indrukwekkend boek waar het gedachtegoed van de doortastende en flinke Etty Hillesum voor eeuwig is vastgelegd.

Als directeur van het Etty Hillesum Onderzoekscentrum heeft hij een mensenleven gewijd aan woorden van een bijzondere vrouw waarvan geen komma verloren mocht gaan. Wat mij betreft; ik kon het alleen langzaam, woord voor voord lezen om geen woord verloren te laten gaan.

De dagboeken van Anne Frank werden wereldwijd verspreid maar al doende werd Anne Frank - postuum - een ‘toeristenattractie’, het Anne Frank Huis een veredelde souvenirwinkel waarvoor de toeristen in de rij staan, de Stichting omstreden. Er was steeds te veel gedoe. Wie weet dan nog wat dat lieve kleine meisje eigenlijk heeft gezegd?

Van Etty Hillesum weten wij dat wel, dankzij de vakkundige, liefdevolle benadering van professor Klaas Smelik jr., en Uitgeverij Balans. Er trekt een stuk uniek beschreven geschiedenis voorbij op een indrukwekkende wijze die - mijns inziens - nimmer is geëvenaard.

Simon Hammelburg

Hillesum weet altijd weer te boeien; in dit boek is al al haar werk verzameld met een grote schat aan achtergrondinformatie, voetnoten en foto's. Prachtig voor iedereen die van Etty houdt of wil gaan houden.

Het is het opus magnum van mijn bibliotheek geworden.
Haar gedachten zijn zo intens en duidelijk dat je er stil van wordt en een ander mens je ziel beheert!
Unieke ervaring!

Pluspunt van dit artikel: een heel volledig boek met dagboeken en brieven , biografie en foto’s . Geeft een intiem beeld van hoe het is om in een oorlog met bezetter en racisme te leven

Spannend, geen minpunten

Positieve punten van dit artikel zijn: goede kwaliteit en duurzaam.