In de hel van Birma Ooggetuigenverslag uit de kampen langs de Birma-Siam Spoorlijn 1942-1945

De hel van Birma is een dun maar krachtig boekje dat je in één ruk uitleest! Het begint met een korte inleiding van Geert Mak die we onder andere kennen als auteur van In Europa en de meerdere literatuurprijzen die hij in de wacht sleepte. Zijn vader was samen met Jan Schneider in de Japanse kampen van Birma en komt ook af en toe voor in de documenten van Jan. Deze inleiding geeft een extra dimensie aan het verhaal dat volgt en zorgt ervoor dat je je als lezer een duidelijker beeld krijgt van de omstandigheden waarin de documenten geschreven werden.

Het verhaal van Jan wordt verteld zoals hij het zag en beleefde. Er werd bijna niets gewijzigd aan zijn zakelijke schrijfwijze: de vele afkortingen werden
behouden alsook zijn taalgebruik die eigen is aan de jaren 1940-1945. Dit betekent dat je als lezer wat moet wennen in het begin. Maar het is zeker wel een meerwaarde dat alles op deze manier wordt weergegeven, zo behoudt het geheel zijn authenticiteit.

Al snel is duidelijk wat zijn overlevingstactieken waren: de ‘Kongsi’ (een broederlijke bondgenootschap met zijn medegevangenen, want een mens heeft meer overlevingskansen in groep dan alleen), zijn geloof en een sterk verlangen naar zijn vrouw en kinderen. Doordat het verhaal niet stopt na de capitulatie maar ook de overtocht terug naar Nederland in beeld brengt, maakt dat het geheel volledig.

“De hel wordt een toeristenattractie’’

Bijzonder vond ik zijn verwijzingen naar de toekomst, de voorspellingen die hij maakt over wat er van de Siam-Birma spoorlijn zal worden enkele jaren na de oorlog. Want het blijkt dat hij gelijk had. Bepaalde stukken van deze spoorweg zijn vandaag inderdaad een veel bezochte toeristische site in Thailand.
Als afsluiter is er nog een epiloog geschreven door Hans Schneider, Jans zoon die ervoor gezorgd heeft dat dit boekje gepubliceerd werd. Zo komen we te weten hoe Jan was toen hij terug in Nederland kwam en welke sporen zijn gevangenschap hebben nagelaten.

De hel van Birma bevat enkele pagina’s met illustraties wat het lezen extra aangenaam maakt. Wanneer ik non-fictie boeken lees ga ik vaak eens googelen naar de personages, maar hier was dit door de toegevoegde foto’s van Jan en zijn familie niet meer nodig. Waarschijnlijk zal het verhaal iets moeilijker te begrijpen zijn voor lezers die geen of weinig kennis hebben over wat er in Azië aan de hand was tijdens de Tweede Wereldoorlog. In het boek wordt er namelijk maar weinig achtergrondinformatie gegeven en Jan Schneider gaat ervan uit dat zijn lezers kennis hebben van Azië en de gebeurtenissen tijdens de oorlog. Ikzelf bezocht enkele jaren geleden in Myanmar (Birma) een oorlogsbegraafplaats en ter voorbereiding heb ik toen heel wat boeken gelezen over Myanmar ’s geschiedenis. Een korte inleiding waarin men kort de situatie in Azië tijdens de oorlog weergeeft zou dit kunnen oplossen.

Het blijft een stukje geschiedenis dat niet vergeten mag worden, iedereen kent de verhalen van wat er hier in Europa gebeurde tijdens WOII, maar wat er in Azië gebeurde is minder gekend. Ik vond het een zeer aangrijpend en krachtig verhaal, een must-read dat ik vier sterren geef.

Het is een dagboek met afkortingen, moeilijk te lezen