John Caldigate

Geschreven bij John Caldigate

Anthony Trollope schreef iedere dag voor hij naar zijn werk bij de post ging een paar uur aan zijn romans. Elk kwartier produceerde hij 250 woorden, 1000 woorden per uur. Laten we zeggen dat hij drie uur per dag schreef en op zaterdag en zondag vrij nam (wat ik overigens niet geloof). Dan schreef hij dus 15.000 woorden per week. Bij elkaar leverde dat 47 vuistdikke Victoriaanse romans op die in Nederland volgens mij alleen Maarten 't Hart volledig tot zich genomen heeft.

Ik heb het oeuvre nog niet voor de helft gelezen, maar ben met bijna 20 gelezen romans toch al een eindje op weg. Wat zorgt er nu voor dat deze romans zo leesbaar zijn? En wat kan nu verklaren dat een klein deel van zijn romans nog veel gelezen, gedrukt en vertaald wordt, en de rest van zijn oeuvre veel minder? Waarom lezen we wel allemaal Orley Farm, Barchester Towers, The Way We Live Now, maar bijvoorbeeld niet Is He Popenjoy, Castle Richmond of het hier besproken boek John Caldigate?

Mijn theorie is dat de kwaliteit van de Trollope-romans wordt bepaald door de geslaagdheid van de bijfiguren en de nevenintriges. Als die ontbreken, is de roman over het algemeen minder geslaagd. Trollope opent zijn romans vaak met het uitgebreid introduceren van de hoofdpersoon en zijn probleem. Hij wordt bijvoorbeeld ergens van beschuldigd: van het vervalsen van een testament bijvoorbeeld, van huwelijksbedrog (zoals in John Caldigate) of van iets anders. Na honderd bladzijdes weet je ongeveer hoe de vork in de steel zit. Vervolgens gebeurt er in de volgende 400 pagina's eigenlijk niet zoveel. De hoofdpersoon zit zich op te vreten van ellende, krijgt van alle kanten hulp aangeboden om het probleem op te lossen, maar daar is de hoofdpersoon veel te principieel voor. In de laatste 100 bladzijdes wordt de plot afgewikkeld en komt alles weer goed. De plot is vaak een beetje flauw, en het middendeel een beetje saai wat de intrige betreft.

Het aardige van Trollope is dat de auteur zich van dit manco bewust was. In zijn betere romans verplaatst hij zijn hoofdpersonage in het middendeel daarom naar de achtergrond, en introduceert een hele reeks bijfiguren en nevenintriges, die zo levendig zijn, dat je door blijft lezen. De romans veranderen hier in grootse panorama's waarin niet alleen de intrige van een enkele hoofdpersoon tot leven komt, maar de atmosfeer van een hele samenleving.

Het zijn vooral titels als The Way We Live Now, Orley Farm, Barchester Towers die de tand des tijds hebben weten te doorstaan, omdat ze zo panoramisch van opzet zijn. Ze verhullen dat de intrige van het verhaal zelf eigenlijk niet zo interessant is, en slepen je door een panorama van Oorlog en Vrede-achtige allure. Dat de plot wat flauw is doet er niet toe: de kwaliteit van het boek wordt niet alleen bepaald door het verhaal, maar volgens mij vooral door de manier waarop het verteld wordt.

John Caldigate is een van die romans waarin dit panoramische aspect het meest ontbreekt: het vrijwel alleen over Caldigate en hoe hij van bedrog wordt beschuldigd tegenover zijn pasgetrouwde vrouw (hij zou in Australië, waar hij op goudjacht was, al in het huwelijk zijn getreden met iemand anders zonder het huwelijk daarna te ontbinden). Pas in de laatste 200 bladzijdes, waarin de rechtszaak tegen Caldigate wordt beschreven, komt het verhaal goed tot leven als een reeks fantastische bijfiguren wordt ten tonele wordt gevoerd (de rechter, de notaris en de mannen van het postkantoor die Caldigate's onschuld proberen te bewijzen). Die had hij echter eerder moeten introduceren, zodat de zwakte die het middendeel van het boek vertoont opgevangen zou kunnen worden.

Ik zou dit boek echter toch met 5 sterren willen belonen, omdat de romanheld een van de meest overtuigende figuren uit de boeken van Trollope is (voor zover ik ze gelezen heb). Als hij de bijfiguren reeds in het middendeel had opgevoerd, had ik dit misschien wel de beste Trollope tot nu toe gevonden. Niettemin: lezen dit boek!