Kafka op Norderney essays

Vóór het lezen van de drie essays van Sipko Melissen zou je je als lezer licht voyeuristisch kunnen voelen. Wat kan deze auteur ons vertellen over Franz Kafka? Tenslotte bestaan er al meerder biografieën over deze auteur, zoals de driedelige biografie van Reiner Stach. En dan de mooie en veelbelovende titel: Kafka op Norderney, wat gaat daarachter schuil? Was Kafka er op vakantie en beleefde hij er doldrieste avonturen die tot nu toe onbekend waren? Voorlopig eerst het boek maar eens gaan lezen en samen met auteur de leemten proberen te ontdekken die de autobiografen hebben achtergelaten. Er worden drie beelden opgeroepen; in Venetië is hij de gekwelde minnaar, in Merano de verliefde briefschrijver en op Norderney de jongeman.
Kafkaiaans is een term die nogal eens gebezigd wordt voor een situatie die door Van Dale gedefinieerd wordt als:
‘op raadselachtige wijze beangstigend, bedreigend (vooral door een overgeperfectioneerde samenleving die zich aan de controle van het publiek onttrekt).
Kafka is hiermee beroemd geworden en dit is opmerkelijk, want hij wilde geen beroemdheid zijn, hij wilde dat zijn hele schriftelijke nalatenschap verbrand zou worden. Zijn beste vriend Max Brod, waaraan deze wilsbeschikking gericht was heeft Kafka laten weten dat hij nooit aan zo'n verzoek zou voldoen. Daardoor zijn de romans Het proces, Het slot en Amerika voor ons bewaard gebleven.
Om te schetsen in welk milieu Franz Kafka leefde is het interessant een vergelijking te maken met tijdgenoot Stefan Zweig. Ze leven beiden in het Habsburgse Rijk van keizer Franz Jozef, zijn beiden joods en hebben literaire aspiraties. Zweig woont in de hoofdstad Wenen, waar arm en rijk, Tsjechen en Duitsers, joden en christenen vreedzaam naast elkaar wonen. Wenen is ook de hoofdstad van het theater, de muziek, de wetenschap en de koffiehuizen. Zweig heeft nooit te maken gehad met enige tegenslag, tijdens zijn reis door Europa ontwikkelt hij zich tot hartstochtelijk aanhanger van een Europese eenheid.
‘Ich bin Literatur,’ dat zou het correcte antwoord zijn geweest op de vraag wat hij eigenlijk is. Zo definieert hij zichzelf in een brief aan zijn vroegere verloofde Felice Bauer.
Het is een bijzonder en gevoelig portret geworden van de schrijver die we vooral kennen van zijn bekende werk. Na het lezen van dit boek is er een beeld ontstaan van een jongeman die het heel moeilijk had in z'n leven. De beschrijving van z'n ontwikkeling als mens en schrijver draagt bij om een beeld te krijgen van hoe het was om in Praag te wonen in het begin van de vorige eeuw. De leemten zijn op een fictieve manier opgevuld en completeren het plaatje, of het nu waar is of niet. De worsteling met zijn identiteit is prachtig uitgewerkt en tijdens het lezen van één van de werken van Kafka zal dat beeld niet zomaar kunnen verdwijnen.