Komedie in mineur

Geschreven bij Komedie In Mineur

De Duits-Nederlandse, joodse auteur en arts, Hans Keilson, werd vorig jaar op 100-jarige leeftijd ineens wereldberoemd door positieve kritieken van een gerenommeerde Anne Frank-biografe uit New York. Onbekend met het feit dat Keilson nog leefde, beoordeelde zij zijn boeken Komedie in mineur (1947) en In de ban van de tegenstander (1959) als ware meesterwerken. Keilson werd een genie en een van ’s werelds beste auteurs genoemd. Grote mediabelangstelling en literaire lezingen vielen hem ten deel en nog dit jaar debuteerde de krasse auteur op het traditionele Boekenbal in Amsterdam. Op 31 mei jongstleden overleed hij op 101-jarige leeftijd.

Op een bepaald moment in de Tweede Wereldoorlog wordt ergens in Nederland aan Wim en Marie gevraagd of ze een onderduiker in huis willen nemen. Het jong getrouwde stel hoeft niet lang na te denken, stemt toe en bespreekt de praktische zaken. Ze beschouwen het – wat onwennig - als hun vaderlandse plicht. De emotionele gevolgen van hun beslissing lijken ze nog niet goed te beseffen. De joodse Nico krijgt de bovenkamer. In een van de wanden is - vernuftig weggewerkt - een toegang naar een extra schuilplaats, waar Nico zich in nood kan verbergen. Ze maken goede afspraken, die soms in paniek worden aangepast. Maar er is geen scenario voorhanden als Nico na een kort ziekbed overlijdt. Verdriet en paniek alom, want wat doe je met een dode, joodse onderduiker? Waar laat je zijn lijk? Het bizarre gesjouw en gestuntel met de dode Nico is haast komisch, ware het niet dat de waarheid zo triest is. De titel Komedie in mineur had niet treffender kunnen zijn.

Schrijnende onderduikverhalen kennen we allemaal, maar toch kunnen we ons er niets bij voorstellen. Want hoe voelt het om te leven in een verduisterde kamer en stiekem door een kier naar buiten te gluren? Eén keer per dag stilletjes naar beneden voor de avondmaaltijd, schaakspelen in je eentje, muisstil zijn bij bezoek, de opwinding als de krant door de brievenbus valt, het driewekelijkse bezoekje van een betrouwbare kapper. Maar zijn tomeloze angst en het schuldgevoel naar Wim en Marie zijn voor Nico het ergste. De totale afhankelijkheid maakt hem kapot. “Zelfs aan gegeven hulp wen je en maakt het daardoor eigenlijk tot niets.” Dankbaarheid en haatgevoelens voor zijn beschermers brengen Nico in een ondraaglijke spagaat.

In alle bescheidenheid zeg ik dat Komedie in mineur met de indrukwekkend ongecompliceerde verhaalstijl een aangrijpend juweeltje is. Geen tranentrekker, want Keilson vertelt met Hollandse nuchterheid het verhaal, dat vast op persoonlijke ervaringen is gebaseerd. Hij zat zelf in het verzet en moest langdurig onderduiken. De nazi’s maakten het hem onmogelijk als arts te praktiseren. Desondanks wilde hij het begrijpen. “Voor de haat geldt hetzelfde als voor de liefde.” zei hij. “Het gaat om een intieme relatie tussen mensen die van elkaar afhankelijk zijn. Dat wordt onderschat.” Keilson weigerde altijd met een vastberaden zachtmoedigheid om te haten, wilde niet in de val lopen van het verzuren. Toch is er iets wat hem altijd verteerde. In 1939 haalde hij zijn ouders over om naar Nederland te komen, maar hij heeft ze niet kunnen redden: ze werden in Auschwitz vermoord. In een dit jaar afgenomen interview antwoordt hij bevestigend op de vraag of hij getraumatiseerd is: “Ja, ik ben getraumatiseerd. De dood van mijn ouders heb ik nog niet overwonnen. Verschrikkelijk. En mijn zus die me zei dat zij hen, als ze in Nederland was geweest, wel zou hebben gered. Heeft zij dan niet gezien hoe ik daaronder lijd? Echt leed, iedere dag nog, hoe heeft zij dat niet kunnen zien? Ja, in dat opzicht ben ik getraumatiseerd. En ik heb het haar nooit vergeven”…………………

Auteur Keilson was vooral psychiater, of “zenuwarts” zoals hij liever werd genoemd en ook op een houten bordje in zijn tuin stond vermeld, aangevuld met de tekst ‘Spreekuur donderdag 13-14, volgens afspraak’. Tot op 96-jarige leeftijd behandelde hij door de oorlog getraumatiseerde kinderen.

Geschreven bij Komedie In Mineur

Wat doe je als je gevraagd wordt een onderduiker in huis te nemen...? Wim en Marie hoeven er niet geweldig lang over na te denken omdat zij het als hun 'vaderlandse plicht' beschouwen. De Joodse Nico wordt - onder omstandigheden - hartelijk onthaald en krijgt de beschikking over een kamer op de bovenverdieping van hun nette woning. Ondanks de intimiteit die onvermijdelijk is wanneer mensen zo dicht op elkaar leven, blijft Nico vooral ook een vreemde voor hen. En dan overlijdt hij vrij plotseling. Wat daarop volgt is zeker een 'Komödie in Moll' te noemen... humor in tragiek, tragiek in humor, die vervolgens omslaat in pure angst als zij beseffen hoe eenvoudig het inmiddels geloosde lichaam terug te leiden is naar hen. De stroom van gebeurtenissen die dan volgt, maakt dat zij de angst, onmacht en overweldigende afhankelijkheid van 'hun onderduiker' pas echt leren kennen. Vooral het pakje sigaretten welke Marie ná de dood van Nico, in zijn schuilplaats vindt, is een van de meest betekenisvolle beschrijvingen in dit werk.
Keilson (1909-2011) schrijft nuchter, zeer leesbaar, verrassend en met oog voor detail zonder in teveel details te verzanden. Hij werpt hiermee een nieuw licht op een periode die langzaam aan vergeten dreigt te geraken, maar nooit vergeten mag worden.

Geschreven bij Komedie In Mineur

In de 2e W.O. (in Nederland; het Westland) speelt zich een merkwaardige "komedie" af. De auteur Hans Keilson (1909) weet een steeds spannender verhaal op te bouwen rond een Joodse onderduiker (Nico), die bij een echtpaar (Wim en Marie) ondergebracht wordt.
Het gaat eerst allemaal goed, totdat Nico overlijdt na een kortdurende ziekte!
Maar dan moet het lijk weg; waarnaartoe en hoe moet alles verder?
Tot de laatste bladzijde blijft dit boek erg boeien!

Ik kan wel zeggen dat deze schrijver een erg inzichtelijk en boeiend boek geschreven heeft.

Geschreven bij Komedie In Mineur

Een pasgetrouwd echtpaar neemt een onderduiker in huis en ontdekt dat het van beide kanten spanningen oplevert, ondanks dat ze allemaal proberen er iets van te maken. Onverwachts overlijdt de onderduiker , wat nu met het lichaam? Keilson beschrijft dit alles op een prachtige manier. Vond het een geweldig boek!!! Zeer meeslepend en een mooie verhaallijn.