Lichaam en geest Het lichaam/geest-probleem vanuit versch

In onze huidige tijd heerst nog altijd de opvatting dat mensen zowel een lichaam hebben als een geest.
Deze zienswijze, de dualistische benadering van lichaam en geest die dikwijls wordt toegeschreven aan de invloed van Descartes (1596-1650), is van meet af voorwerp van kritiek geweest. In de laatste decennia is deze kritiek in een stroomversnelling gekomen onder invloed van de neurowetenschappen en het moderne hersenonderzoek. Hoe kunnen we ons een andere benadering eigen maken waarin lichaam en geest als eenheid worden beschouwd? In deze bundel wordt het probleem van de relatie van lichaam en geest aan de orde gesteld vanuit de filosofie en de psychologie, de neurofilosofie en de bewegingswetenschappen, de taal- en literatuurwetenschap en de kunst.
We gaan hierbij uit van de gedachte dat alleen een multidisciplinaire benadering een bevredigend beeld kan geven van de recente ontwikkelingen en de actuele stand van zaken op het gebied van onderzoek.

‘In het eerste deel “Filosofie en psychologie” wordt aandacht besteed aan het werk van Spinoza en Maurice Merleau-Ponty. De excursie van Jeroen bartels in het werk van eerstgenoemde leidt tot een constructieve, maar kritische verheldering van Damasio’s standpunten. (...) Ronald Hünneman exploreert op een sprankelende en vlotte wijze het verband tussen taalspelen (Wittgenstein) en breinactiviteit. Douwe Draaisma evoceert een mooi en bondig essay over het geheugen. (...) Een originele afsluiter is het artikel van Mariëtta Jansen. Zij laat een kunstenar zélf aan het woord. Martin Tising, kunstenaar uit Groningen, doet enkele rake uitspraken over het huidige lichaam-geestdebat.
De verschillende bijdragen in deze bundel leiden niet tot een versplintering van het geheel. Tevens beseft de lezer dat dit onuitputtelijke thema én debat waarschijnlijk zolang zal duren als de mens zal blijven bestaan.’
M. Calmeyn, Tijdschrift voor psychiatrie, 2008/7


Inhoud
Voorwoord 7
Inleiding 9

Filosofie en psychologie 11

Jeroen Bartels
Grensverkeer tussen filosofie en neurowetenschappen 12
Spinoza, Damasio en Jaquet

Charles Wildevuur
Neurobiologisch commentaar bij de Ethica van Spinoza 34

Nico Leenders
Descartes, Spinoza, Damasio, Bartels, Wildevuur: de geest op zijn plaats gezet 42

Hans Ettema
Het lichaam-subject en het sprekende lichaam bij Maurice Merleau-Ponty 45

Ronald Hünneman
De vrije wil binnenstebuiten 64

Douwe Draaisma
Het geschenk van Mnemosyne 83

Neurofilosofie en bewegingswetenschappen 91

Johan den Boer
Neurofilosofische overwegingen over hersenen en geest
Belichaamde mentale processen 92

Theo Mulder
Bewegen in gedachten 99

Bert Otten
Het verborgen weten 107
De mens kent eigen lichaam en hulpstukken in beweging, maar hoe?

Literatuur- en cultuurwetenschap 117

Joost van Baak
Lichamelijkheid en cognitie in de literatuur: Ivan Boenin 118

Barend van Heusden en Charles Wildevuur
Hoe maken onze hersenen cultuur? 133

Liesbeth Korthals Altes
'Embodied mind' en betekend lichaam 142
Het groteske en andere verontrustende betekenisprocessen in het literaire werk van Michel Tournier

Uit de kunst 155

Charles Wildevuur
Neurovisie op kunst 156

Lex Cools
Wat gebeurt er in je brein, wanneer je iets prachtig vindt? 173

Mariëtta Jansen
Martin Tissing: "Ik schilder de natuur die in mijn hoofd zit" 182

Over de auteurs 191