LJ Veen Klassiek - Stechlin

Stechlin is de laatste roman van Fontane uit 1898, waaraan hij 3 jaar eerder begon als 76 jarige. Het is een boek zoals ook Effi Briest is, met levendige figuren en dialogen, alleen langer en iets minder eenvoudig. Razend knap zelfs.
De hoofdpersoon Dubslav von Stechlin, majoor buiten dienst, bewoont een slot Stechlin met zijn huisknecht Engelke, en we leren de zoon Woldemar kennen en diens vrienden en de zus van Dubslav, de abdis Adelheid. Het ten noorden van Berlijn in het graafschap Ruppin gelegen dorp Stechlin in Brandenburg lijkt ver weg van Berlijn waar het echte leven zich lijkt af te spelen, maar het meer van Stechlin reageert op wereldgebeurtenissen, en ook daar dringen de ontwikkelingen van de laatste helft van de 19e eeuw binnen: de komst van de sociaal democratie in het Pruisisch rijk waar de laatste hand van Bismarck nog steeds voelbaar is, al was het alleen maar in de gelaatstrekken van Dubslav zelf.
Een deel van het boek gaat dus over de politieke ontwikkelingen in Duitsland in het laatste deel van de 19e eeuw, met keizer Wilhelm I en Bismarck, maar ook worden ergens de 99 dagen van keizer Friedrich III genoemd en het boek moet destijds dan ook als redelijk actueel zijn beschouwd, met het noemen van politici, al is de herinnering aan de oude ‘Fritz Rex’ (de ‘filosoof van Sansouci’, Frederik de Grote) heel sterk aanwezig, als van een soort bewonderde gouden tijd. Het geeft aan het boek iets heel reëels.
Een ander deel gaat over de twee jaar die het boek beslaat uit het leven van Dubslav von Stechlin, die zichzelf liberaal noemt, en die zich later op zijn 66ste jaar nog een keer kandidaat zal stellen voor de Rijksdag (parlement) maar verliest, en eigenlijk weet hij dat al van te voren. Het gaat ook over het voortzetten van de familietraditie in diens zoon Woldemar, die eveneens het leger ingegaan is, en die in Berlijn vaak bij de familie Barby op bezoek is voor twee dochters, en van wie de bezoekjes steeds hoffelijk en flirtend zijn, maar waar geen keuze tussen de dochters gemaakt wordt (met een verbintenis conflict dat een beetje doet denken aan Effi Briest): tussen de vrijgevochten en interessante Melusine en haar jongere zus Armgard. Deze Woldemar gaat zonder probleem - zo lijkt het- op dienstreis naar London en voor die tijd laat hij niet veel los, kennelijk ook niet aan zijn vrienden en alleen half aan zijn vader. Als hij na terugkomst dan wel de keuze maakt, gaat hij op huwelijksreis met de gelukkige, iets wat in Effi Briest ook al het geval was. In tegenstelling tot de auteur van het overzichtelijke nawoord (Theo Kramer) zag ik deze keuze niet aankomen.
Het ‘derde’ deel gaat over allerlei beschrijvingen van mensen, zoals de dorpsfiguren waarvan dominee Lorenzen wel de prominentste is, de schoolmeester / koster Krippenstapel, de opperhoudvester Katzler en zijn prinses Elkynrud, maar ook de vrienden van Woldemar, Rex en Czako, en de vrienden kring van de Barby’s zoals de komische muziek leraar Wrschowitz, of de kunstprofessor Cujanius, en het echtpaar baron en barones von Echtesgaden. Overal haalt Fontane de ingrediënten vandaan voor een dialoog tussen mensen, waarbij de buitenstaander haast een toevallige luisteraar is. Het uitstapje op de boot op de boven Spree naar het Eierhuisje is een mooi voorbeeld, maar ook de commentaren van mensen die van een begrafenis komen zijn fraai. Ook de soms niet uitgesproken, indirecte, commentaren zijn fraai.