Luchtvissers roman

Ik ben op zondagmorgen om 11 uur begonnen met lezen en het heeft me niet meer losgelaten tot ik me in de namiddag een beetje duizelig achterover op de bank liet vallen. Wat een prachtboek. In de eerste plaats is het een buitengewoon intrigerend verhaal met boeiende personages, die de auteur langzamerhand 'ontpelt', maar het is ook zo mooi geschreven. Ik heb het ervaren als een melodie die je meesleept en niet meer loslaat.
Als neerlandicus wordt mij vaak de vraag gesteld wanneer je een roman "literatuur" kunt noemen. Ik stamel dan altijd wat zinnen met obligate woorden als stijl, metaforen en grensverleggend.
Vanaf nu weet ik het antwoord.
Lees Luchtvissers van Gerwin van der Werf,

Kun je wakker liggen door het lezen van een roman? En zo ja, waarom dan? Mij overkwam het na het lezen van Luchtvissers van Gerwin van der Werf. Dat van der Werf een aanzienlijk literair talent had wisten we al door zijn vorige romans en uit zijn columns in Trouw, waarin hij regelmatig met nauwelijks onderdrukte woede de gefnuikte mens ten tonele voert. Maar Luchtvissers is zijn meesterproef, een klassieke roman die in thematiek verwijst naar het beste van W.F. Hermans, maar die qua stijl onnadrukkelijk poëtisch blijft.
De personages uit Luchtvissers, vijf of zes in getal, als je de onzichtbare vuurtorenwachter meerekent, zijn moedwillig achtergebleven op het vogeleiland Lundines dat geen bestaansrecht meer heeft. Zij bevinden zich in een teleurstellend universum, waarin het draait om schenden of geschonden worden. Lust, zwakzinnige almachtsfantasie, treiterzucht en de vergeefsheid van liefde en geloof drijven hen in de richting van de ondergang. De held van het verhaal, ik-verteller Joshua Lohman, is de vreemdeling die in deze gemeenschap-tegen-wil-en-dank de orde komt verstoren.
Het verhaal opent verwachtingsvol, uitgebeeld door het licht, dat zelf meermalen als personage optreedt: ‘Het eerste zonlicht streek over het gras van Lundines, zacht licht dat leek te aarzelen, alsof het speciaal voor het eiland was gekomen, maar niet zeker wist of het gelegen kwam.’ En aan het slot heet het: ‘…het was geen troost wat hij naar binnen goot, het was zelfs geen verdoving, het was wrok in zijn oervorm, het giftige destillaat van onmacht. En de kerk, die vond het best, net als dit eiland, deze met turf beklede rots, en de zee, en de lucht, waar het licht uit wegtrok, alsof het zich uit de voeten wilde maken.’ Tussen dit komen en gaan van het licht wordt de tragedie in Luchtvissers opgespannen.
Wat te doen in een universum waarin God alleen nog zichtbaar gemaakt kan worden door hem te loochenen? Hoe te leven als elke uitgestoken hand en elke goedbedoelde poging ontaardt in dood en verderf? Dat zijn de vragen die Van der Werf zich in Luchtvissers stelt, want anders dan zijn hoofdpersoon Joshua, heeft Van der Werf geen angst voor diepte. Hij verwijst in zijn strooifiguurtjes niet alleen naar Hermans (de ontroerende scènes van Markus waarin hij zijn vrouw Marthe met zijn ouderwetse Leica wil vastleggen), maar ook naar de Bijbel, bijvoorbeeld in de namen van de personages Joshua, de held, Marthe, de passief-lijdende, en de twee evangelisten Mattheus en Markus. En hierin ligt het geheim van dit boek, dat heel vermetel meer wil zijn dan een spannend verhaal en een troost voor migrainelijders. Het is niet God, maar het zijn Zijn verhalen die het leven zin geven. Luchtvissers maakt deel uit van de liturgie die de literatuur zelf is. In de herhaling van steeds het oude liedje wordt keer op keer verklankt wat het betekent om mens te zijn. Gerwin van der Werf, De Cormac McCarthy van de geestgronden, schaart zich bij de groten.

Bijzonder goed geschreven hoe de hoofdpersoon op het eiland Lundines op zoek gaat hoe verder te gaan met z'n leven en verlossing te vinden voor wat er door zijn toedoen is gebeurd. Hij moet daarvoor door diepe en stinkende dalen. Heel beeldend, maar ook wel gruwelijk zijn de passages over het luchtvissen: het vangen en doden van papegaaiduikers. De andere aanwezige personen op het eiland figureren op hun eigen wijze en via steeds korte hoofdstukken over hun niet zo fraaie en voor bijna allen fatale doen en laten in het verhaal. Met het meisje Jo-Anne ontwikkelt zich een speciale band. Zo komen allerlei thema's zoals liefde, geloof, begeerte en dood aan de orde, maar steeds op luchtige toon.
Een boek om in één ruk uit te lezen!

Joshua is op de vlucht voor zijn nare herinneringen. Hij wordt gekweld door schuldbesef maar ook door zelfmedelijden. Op de vlucht voor zijn herinneringen komt hij terecht op het eiland Lundines. Het eiland is geëvacueerd, er zou niemand meer aanwezig zijn. Perfect voor Joshua, hij hoeft niemand meer onder ogen te komen. Later blijkt dat nog minstens 5 mensen zijn achter gebleven waaronder een kind. De karakters van de volwassenen worden ontrafeld, ze hebben allen hun redenen om op het eiland achter te blijven en langzamerhand wordt dat de lezer ook duidelijk. Ook Joshua maakt een ontwikkeling door, hij begint open te staan voor anderen, leert luchtvissen waardoor zijn gevoel van eigenwaarde stijgt. Wanneer hij in de gaten krijgt dat het enig kind op Lundines in gevaar komt, grijpt hij in, zijn stiefzoon kon hij niet redden, dit kind misschien wel….. Het duurde een eer ik goed in het boek "zat" mar daarna ontwikkelede het verhaal zich in eensneltreinvaart en wilde ik weten hoe het met Joshiua verder ging.

Gerwin van der Werf (1969) is muziekleraar, schrijver, componist en arrangeert muziek voor verschillende ensembles. Ook speelt hij zelf in een coverband. Naast columnist voor dagblad Trouw, schrijft hij gedichten en romans.

Ik ken Gerwin van der Werf van zijn columns in Trouw, die ik altijd erg prettig vind om te lezen. Toen dan ook de kans kwam om een proefexemplaar van zijn nieuwe roman 'Luchtvissers' te recenseren, greep ik die met beide handen aan. Kan Van der Werf ook boeien in iets uitgebreiders dan een column? Het antwoord is zonder meer: ja.
Het verhaal voltrekt zich op een klein, verlaten eiland, Lundines. De bewoners zijn gedwongen geëvacueerd omdat er geen middelen van bestaan meer zijn. Slechts enkelen (zijn het er vijf of zes? Wie laat de vuurtoren branden?) zijn stiekem achtergebleven: de van zijn geloof gevallen dominee, de oude man die zijn dementerende vrouw verzorgt, het jonge meisje Jo-Anne en haar vader. En dan is daar Josh, de vreemdeling, die naar het eiland is gekomen om van zijn schuldgevoel af te komen nadat het zoontje van zijn vriendin bij een door hem veroorzaakt auto-ongeluk is omgekomen. Ieder vecht tegen zijn eigen demonen.

Luchtvissers is een formidabele roman. Grote thema's als mantelzorg, rouwverwerking, sexualiteit, bescherming, worden op boeiende wijze op microniveau uitgewerkt. Dat levert een prachtig verhaal op, herkenbaar, rauw, levensecht. Met messcherpe observaties en sterke dialogen geeft Van der Werf de lezer een bewogen inkijk in het leven van mensen die alle moeite doen om te (over)leven – terwijl ze dat eigenlijk niet meer willen. Eenmaal begonnen in het boek is het praktisch onmogelijk om het weg te leggen. Een regelrechte aanrader!

Ik vond dit boek heel beeldend geschreven. Ik voelde de wind en de kou op het eiland waar het verhaal zich afspeelt. Het duurde ongeveer 30 bladzijden voordat ik in het verhaal zat, maar daarna liet het me ook niet meer los. Elk hoofdstuk over de hoofdpersoon is weer een puzzelstukje in de puzzel over zijn verleden. Tegelijkertijd wordt ook de huidige situatie heel beeldend omschreven. Dit boek gaat niet alleen over Joshua, die uit Nederland weggegaan is, maar ook over de bewoners op een geïsoleerd eiland. Zij hebben allemaal hun eigen reden om op het eiland te verblijven dat voor de rest door iedereen verlaten is. De omstandigheden dwingen hen ertoe om samen te werken. Hoe het met Joshua en één van de eilandbewoners afloopt weten we wel, maar hoe het de anderen vergaat? Daar kunnen we alleen maar over fantaseren.

Joshua Lohman, blijft op een geëvacueerd eiland achter in de veronderstelling dat hij daar alleen is.
Zijn stiefzoon Noah is tijdens een autorit verongelukt. Hij voelt zich hier schuldig over en zoekt de eenzaamheid.
Er blijken echter nog meer mensen achter gebleven te zijn. Ieder om een eigen reden.
Nadat zij elkaar ontdekt hebben, wordt het voedsel door dominee Quast beheerd en verdeeld per dag.
Er is echter niet voor de winter genoeg en er zullen papegaaienduikers, mooie gekleurde vogels, zie de voorkant van het boek, gevangen moeten worden.
Omdat Markus, die voor zijn verlamde vrouw Marthe zorgt, er inmiddels te oud voor begint te worden, moet Joshua dit gaan leren. Verder zijn nog op het eiland Lundines Jo-Anne, een 10 jarig meisje en haar vader Jens aanwezig. In het begin vindt Joshua het heel erg vervelend dat Jo-Anne hem achtervolgt, maar naarmate het verhaal vordert gaat hij zichzelf de taak opleggen om het meisje te redden.
Ieder (niet te lang)hoofdstuk wordt geschreven vanuit het oogpunt van een van de eilandbewoners. Na een paar zinnen gelezen te hebben dringt tot je door welke bewoner zijn verhaal vertelt. De eenzaamheid van het eiland voel je. Ook de mooie natuur wordt duidelijk beschreven. Het vangen van de papegaaiduikers zie je voor je. Een heel bijzonder manier van voedsel verzamelen om te overleven. Het doet een beetje denken aan het televisieprogramma expeditie Robinson, maar dan zonder wedstrijdelement. Al met al een boek dat de moeite waard is om te lezen.

Heel toepasselijk staat voor in het boek:

'Das Paradies ist eine Insel
Die Hölle auch'
Judith Schalanskey, 'Atlas der abgelegenen Inseln'

In oktober zag ik de trailer van 'Luchtvissers' en meteen was mijn interesse gewekt.
Ik ontving een recensie-exemplaar van Uitgeverij Atlas Contact.
Toen ik begon te lezen was het heel even een wat moeilijke (langzame) start, maar eenmaal op weg was er geen terugkeer meer mogelijk. Ik moest en zou het boek verder lezen en zien wat er gebeurde met deze personen.
Je leert de redenen kennen van de volwassenen om op het eiland te blijven. De kleine Jo-Anne
is een geval apart in de hele verhaallijn.
Het leest heel vlot door, met fijne korte hoofdstukken, waarin je steeds iets meer leert over de
eilandbewoners.
De hoofdpersoon Joshua vindt zijn verlossing uiteindelijk. Dat kan niet van alle betrokkenen
gezegd worden. Of wel, net hoe je het bekijkt ….
Een bijzonder indrukwekkend boek. Met reële personages op een even reëel eiland.
Ik stel me voor dat het vaker zo gaat als beschreven is, op een eiland afgesloten van de
buitenwereld.
Dit boek leg je niet weg !
Het is vergelijkbaar met een trein: komt wat langzaam op gang, maar heeft dan een vaart,
geweldig !! Uitstappen is geen optie !

Ik waardeer dit boek op 4/5 sterren

Wat een mooi boek. Prachtige beschrijvingen van de plek, het weer, de mensen, de gedachten. Je probeert als lezer grip te krijgen op wat er nou precies gebeurt op dat eiland, maar door het wisselende perspectief word je op het verkeerde been gezet en uiteindelijk blijf je aardig in het ongewisse.

Mooi verhaal met een verassende wending, hoe mensen met hun angsten en eenzaamheid omgaan. Een man die denkt alleen te zijn maar dat niet is.