Mijn leven

Geschreven bij Mijn Leven

Marc Chagall, Mijn leven, inclusief etsen en tekeningen
Vertaald door Paul Heijman
Uitgeverij Bijleveld, 239 bladzijdes.

Het hele Joodse gezin was treurig als vader zonder koeken en peren thuis kwam. Marc Chagall’s jeugdjaren waren nooit zonder boter en kaas dat in die dagen er altijd in overvloed was. Honger had hij niet maar hij wenste ooit net als zijn vader tafelheer te zijn die op Sabbath een vleesschotel kreeg. Toch kan hij maar aan in ding denken zijn kunst en de toekomst.

In Mijn leven, een prachtig boek dat je meeneemt naar een periode voor onze tijd, beschrijft Marc Chagall (1887-1985) zijn jeugdjaren tot zijn volwassenheid als schilder in een chaotische tijd. Zijn wilskracht overtuigd hem om door te zetten en het is juist zijn instinct dat hem uiteindelijk een van de belangrijkste schilders maakt van de twintigste eeuw. Het Rusland voor de Russische Revolutie zag geen kwaliteiten in zijn werken en daarop vertrok hij naar de kunst metropool Parijs van 1900 waar hij al snel faam kreeg door zijn expositie in de Salon des Indépendant en zijn eerste solotentoonstelling in Berlijn daaruit voortvloeide. Naar de Russische Revolutie werd Chagall aangesteld als directeur van de kunstacademie in Witebsk zijn geboortestad. Studenten en ook onderwijzers als kazimir Malevich keerde zich tegen hem en eisten in eerste instantie zijn vertrek. Al snel werd hij gevraagd om terug te keren als directeur en onderwijzer tot hij zelf er schoon genoeg van had en weer wilde gaan schilderen.

Dit Leven van Chagall beslaat de vroegste periode van zijn jeugd tot zijn docentschap in een kolonie voor wezen in Malachovska (1921).
Dus jeugd in Vitebsk, studie St.Petersburg, Parijs, Berlijn, Vitebsk, Petrograd, Moskou, Malachovska.
Betoverd door de met niets te vergelijken schilderkunst van Chagall als getoond in de serie “Krabbé zoekt Chagall” schafte ik een aantal boeken aan (uit de stapel die Krabbé mee placht te sjouwen), waaronder dit persoonlijke werkje.
Omdat het werk van Chagall zó oorspronkelijk is, in geen enkele stroming echt te vangen, was ik buitengewoon nieuwsgierig naar zijn motieven, zijn inspiratie. Vanaf zijn allervroegste creaties, waarschijnlijk nog onbeïnvloed door scholing heeft hij een zeer eigen stijl, wàt hij uitbeeldt en de wijze waarop. Waar komt dat vandaan? Welke waren zijn allereerste kunstuitingen, welke werken waren er vóórdat hij les kreeg van Pen en naar de kunstacademie van St. Petersburg ging, hoe onderkende men zijn talent??
Dat komt in de serie niet helemaal aan de orde, vandaar dat ik erg benieuwd was naar z’n eigen verhaal.

Dit boek is haast net zo poëtisch als zijn werk. Als kind al wonderlijke voorstellingen. Zoals tijdens een bruiloft zijn hoofd zich losmaakt van z’n lichaam om in de keuken bij de vis verder te huilen. Dat soort dingen verklaart z’n beeldvorming waaruit hij z’n inspiratie put. Zoals hij de wereld om zich heen waarneemt, dat is puur geluk. Het spreekwoord zegt: “De wonderen van de wereld zijn er voor iedereen, maar niet iedereen ziet ze”.
Als jongen dobbert hij in de rivier de Dvina die door Vitebsk stroomt: “Ik ben alleen in de rivier. Ik neem een bad. Ik breng het water nauwelijks in beroering. Om me heen onze vredige stad. De melkachtige hemel, blauwzwart, is links een beetje blauwer, verder omhoog straalt een hemels geluk omlaag. Opeens rijst op de tegenoverliggende oever van onder het dak van de synagoge rook op. Alsof je de kreten van de brandende Thora-rollen en het altaar hoorde. De ruiten springen. Snel, het water uit! In mijn blootje ren ik over de boomstammen om mijn kleren te pakken. Ik ben dol op branden.”

Het bevat naast zijn aanstekelijke jeugdherinneringen veel van zijn etsen en tekeningen die daardoor geïnspireerd zijn, maar degene die daar een zekere chronologie in verwacht of zelfs een datering, welke tekeningen zijn vrij en welke zijn reeds beïnvloed door zijn scholing komt bedrogen uit. Het is wel zo, dat je de karakteristieken van zijn beschrijvingen van familieleden en mensen in het algemeen terugziet in de bizarre figuren die hij uitbeeldt: “Alles verbergt zich in me, kronkelend en zwevend als herinnering aan jullie. Jullie bleekheid, de magerte van jullie handen, jullie uitgedroogde geraamtes grijpen me naar de keel.”
Ik vond het een heerlijk boek om te lezen, vooral z’n allereerste jeugdherinneringen geven een goed beeld van het leven in een eenvoudige Joodse gemeenschap. Geen literair hoogstandje maar haast een streekroman.