Moravagine

Blaise Cendrars is vermoedelijk een nobele onbekende bij het grote publiek, maar niettegenstaande schreef hij bijzondere dingen.
Deze Franstalige Zwitser, geboren als Frédéric-Louis Sauser, had een zeer bewogen leven én een enorme zwerflust. Zo woonde hij een tijdje in Rusland alvorens naar Frankrijk te verhuizen, en vocht eveneens – zoals menig intellectueel in die dagen – mee in de Eerste Wereldoorlog waardoor hij zijn rechterarm verloor.
In Frankrijk leerde hij de dichter Guillaume Apollinaire kennen, één van de voorlopers en protagonisten van het surrealisme, en ontstond er een wederzijdse beïnvloeding in hun werk.
Hoewel Cendrars voornamelijk bekend is van zijn modernistische poëzie, schreef hij ook enkele romans waaronder het onderhavige ‘Moravagine’.
Dit werk, voorloper van wat we nu als een ‘shockroman’ zouden bestempelen (de surrealisten hadden immers het handje ervan weg om de gevestigde orde uit te dagen – men denkt maar aan de opschudding die een ander infaam surrealistisch kunstenaarsduo met hun film ‘L’Age d’Or’ veroorzaakte) , is een soort horror-met-reisverhaal, waarbij een iets te ambitieuze jonge psychiater een adellijke Oost-Europese psychopaat en vrouwenmoordenaar met de naam Moravagine ( een voor de hand liggende woordspeling ) bevrijdt uit een gekkenhuis, en met hem meegaat in een letterlijk waanzinnige tocht die hen onder meer doorheen de Russische revolutie voert.
Het verhaal is bovendien opgevat als een 'Droste-effect' - de schrijver Cendrars is zogenaamd executeur-testamentair van de memoires van de psychiater - waardoor het beangstigende aspect van de roman enkel nog maar versterkt wordt. Naast het feit dat in het verhaal uiteraard reminiscenties doorklinken van expressionistische films zoals ‘Das Kabinett des Dr. Caligari’ (het concept doet zelfs wat denken aan de latere verzinselen rond ene Hannibal Lecter), sluit deze roman natuurlijk naadloos aan bij de algehele fascinatie bij de surrealistische beweging voor psychiatrie en psychoanalyse.
De psychiatrische ziektegeschiedenis van het hoofdpersonage is dan ook zeer realistisch beschreven.
Niet verwonderlijk want Cendrars baseerde zich immers op de werkelijke figuur van de geesteszieke Adolf Wölfli, die ook Zwitser was en geïnterneerd in de befaamde Waldau-psychiatrie te Bern, waar indertijd nieuwe inzichten omtrent psychiatrische behandeling van geesteszieken opgeld maakten en die aanleiding gaf tot een publicatie omtrent kunst van toenmalige patiënten, overigens het beginpunt van wat nu geboekstaafd staat als ‘Outsider Art’.
Ondanks de vaak zeer gruwelijke beschrijvingen in het boek, komen er zeer poëtische passages in voor, niet ongebruikelijk voor Cendrars de dichter, en hoewel dit boek ongetwijfeld als een suspense-verhaal kan gelezen worden, bedoelde de auteur het in de eerste plaats ook als een metaforische aanklacht tegen geweld en oorlog en een reflectie over zin en waanzin van het bestaan, gelardeerd met een ruime dosis zwarte humor.
Vermoedelijk zal dit boek waarschijnlijk niet ieders cup-of-tea zijn (het is, zoals het een goed surrealistisch werk betaamd, vaak behoorlijk weird) maar het bezit desalniettemin grote literaire kwaliteit en zal zeker lezers aanspreken die eens wat anders willen lezen en/of kennis willen nemen van het werk van deze toch wel markante auteur.