Oerknal Oorsprong Van De Eenheid Van Het Heelal

Oerknal van Ed van den Heuvel is een in begrijpelijke en boeiende taal geschreven boek en is interessant voor jong en oud en voor leek en kenner. Goed geïllustreerd en als je het uit hebt staat het ook nog eens goed in de boekenkast. Mooi cadeau voor de geïnteresseerde lezers.

Sterrenkundige Ed van den Heuvel kon altijd al boeiend vertellen. In zijn boek over de Oerknal vertelt hij Het Grote Verhaal van waar alles vandaan komt en hoe we dat weten.

Bij de bomvolle presentatie van ‘Oerknal’ afgelopen voorjaar in Amsterdam werd emeritus hoogleraar Ed van den Heuvel uitgebreid in de bloemetjes gezet. Het had iets van een afscheid, en zijn boek iets van een testament. Deze immer vriendelijke hoogleraar met zijn nasale stem en zijn Amsterdamse accent kan prachtig vertellen over de sterrenkunde. Daar staat hij om bekend bij zijn studenten. Maar dit keer heeft Van den Heuvel zich teruggetrokken in het Kavli-instituut van de universiteit van Californië om voor alle geinteresseerden de kennis over het heelal te boekstaven en om duidelijk te maken hoe we weten wat we weten.
Nu is de twintigste eeuw een uiterst vruchtbare geweest voor de sterrenkunde. Tot ver in het begin van de eeuw was men alleen bekend met de Melkweg. Ja, er waren hier en daar vage vlekjes aan de hemel te zien die duidelijk geen sterren waren. Het zou tot Edwin Hubble’s waarnemingen in 1923 duren voordat duidelijk werd dat die vage vlekjes hele zelfstandige sterrenstelsels waren, in grootte vergelijkbaar met ons Melkwegstelsel. Langzaam werd duidelijk dat onze zon een van de honderd miljard sterren is binnen het Melkwegstelsel, en het Melkwegstelsel een van de honderd miljard sterrenstelsels. Laat dat tot je doordringen en het begint je te duizelen. Van den Heuvel rekent voor dat Hubble met zijn waarnemingen de ruimte 27 biljoen (miljoen maal miljoen) keer groter heeft gemaakt. ‘Geen geringe prestatie’, merkt hij droogjes op.
En met al die sterrenstelsels op verschillende afstanden begint de lol natuurlijk pas. Want hoever kun je eigenlijk terugkijken, en hoe snel bewegen die sterrenstelsels van ons af? Sinds kort is niet alleen bekend dat de verste sterrenstelsel het snelst van ons af bewegen, maar dat ze bovendien versnellen naarmate ze verderaf staan. De heren Schmidt, Perlmutter en Riess ontvingen voor die ontdekking vorig jaar de Nobelprijs voor de natuurkunde. Hun ontdekking was extra speciaal omdat de versnelde expansie al daar Einstein was onderkend. Hij had die daarna gecorrigeerd met een ‘kosmologische constante’ om tot een statisch heelal te komen. Later zou hij die correctie zijn ‘grootste blunder’ noemen.
En toch past na een eeuw vol fantastische ontdekkingen en inzichten vooral bescheidenheid. Want al onze kennis heeft namelijk betrekking op slechts 4 procent van wat er moet zijn; van de 23 procent donkere materie en de 73 procent donkere energie weten we niets. Misschien biedt het Higgs-deeltje nog aanknopingspunten.
Door het hele boek heen is Van den Heuvel een voorbeeldig gids die overzicht biedt en verbanden legt. Voeg daarbij de prachtige foto’s en ik zie maar één nadeel aan het boek: de prijs.