Per toeval filosoferen in gesprek met Elie During

Stiegler weet op een fascinerende manier techniek aan filosofie te koppelen, waarbij hij met name ingaat op de materiële weerslag van ons geheugen. Zijn centrale punt is dat de mens wezenlijk technologisch gemedieerd in de wereld staat en dat zijn hele wezen van toevalligheden aan elkaar hangt. Parafraserend zou je kunnen zeggen dat zijn stelling is dat de techniek de voortzetting van de strijd om het bestaan met andere middelen is.

Het boekje vormt de weerslag van een aantal gesprekken die Stiegler met Élie During voor de Franse radio heeft gevoerd. Dat is des te opmerkelijker, omdat de tekst een behoorlijke dosis technisch jargon en neologismen rijk is. Zo beschrijft hij bijvoorbeeld de verhouding tussen techniek en het geheugen als 'ontofylogenetisch' (p.62), is voor hem de binding tussen een lezer en een stuk tekst een voorbeeld van een orthothetische tertiaire retentie, en heeft hij het over de rol van het industriële retentionele systeem (p. 120). De loop van het betoog en de context waarin deze voorbeelden voorkomen zorgen weliswaar voor een voldoende verduidelijking, maar toch bekruipt de lezer bij tijd en wijle het gevoel dat Stiegler wel erg veel woorden nodig heeft om zijn punt duidelijk te maken. Ook het te frequente gebruik van de constructie 'dat wil zeggen...' draagt eraan bij dat de tekst soms wat hautain overkomt (waarschijnlijk is 'dat wil zeggen' overigens een vertaling van de Franse interjectie 'soit'; maar in het Nederlands wordt dat niet als zodanig gebruikt).

Er wordt veel beweerd in het boekje, veel dingen die erg interessant zijn, dingen die tot nadenken uitnodigen en dingen die een nieuw licht schijnen op lopende discussies. Er worden ook dingen beweerd die volgens mij pertinent onjuist zijn (zoals het primaat dat Stiegler legt bij het alfabetische schrift (p.76 en verder); hij zal toch wel weten dat er ook nu nog hoge culturen zijn die geen alfabetisch schrift hebben?). De manier van spreken en schrijven vereist enige gewenning, maar als je daar doorheen bent levert dit boekje zeker wel nieuwe inzichten op. De tekst lijkt me niet zo geschikt voor iemand die minder is ingevoerd in het domein waarbinnen dit gesprek zich afspeelt, maar de meer dan geïnteresseerde leek is het zeker de moeite van het lezen waard.

Prachtige en inspirerende inleiding in het werk van één van de belangrijkste denkers van de actualiteit. Aan de hand van een reeks heldere vragen neemt denkvirtuoos Bernard Stiegler de lezer mee in vele hoeken en vergezichten van zijn zeer oorspronkelijke denken. De mooie vertaling is een echte aanwinst in het Nederlandse taalgebied. De impact zou minstens zo groot kunnen zijn als die van Het Postmoderne Weten in de jaren tachtig (toen ook circa tien jaar na het Franse origineel). Punt is natuurlijk en helaas dat het gelijk van Stiegler tot dusver blijkt uit zijn relatieve onbekendheid: alsof hijzelf deels ten prooi valt aan de infantilisering c.q. uitholling van de libidinale economie. Ook daarom is het te hopen dat dit boek veel lezers vindt. Opdat het zelf in positieve zin als een farmacon zijn werk kan doen. 'Per toeval filosoferen' als bijdrage aan, of zelfs opmaat van het soort Nieuwe Verlichting waaraan onze tijd behoefte heeft als wenselijke constructieve oppepper van de libidinale huishouding. Verplichte literatuur kortom voor iedereen die de filosofie een warm hart toedraagt en nog gelooft in de toekomst van menselijkheid en menselijk verlangen. Ook het extra essay verdient lezing en herlezing. Stiegler is bij uitstek een filosoof bij wie het denken nog een therapeutische of zelfs helende werking kan hebben. Dat je na het lezen van dit boek zin hebt in méér Stiegler, bewijst dat. Chapeau ook aan de uitgever om de Fransman met dit belangwekkende boek toegankelijk te maken voor een breed Nederlands publiek. Nadat Sloterdijk, Zizek en Badiou de ogen openden voor de bedreigingen van onze tijd, toont Stiegler een waarlijk en waarachtige weg naar een horizon van hoopgevende verbeelding. Hulde!