Uit de maat roman

Ongelooflijk dat dit prachtige boek na het eerste verschijnen in 1962 niet echt is opgemerkt door de Amerikaanse literaire critici. Is het het standpunt, perspectief van waar uit het verhaal wordt verteld? Het is wel in de tijd dat ook de werkelijke strijd voor rassengelijkheid werd gevoerd; de Civil Rights beweging. Gelukkig voor ons is het ontdekt door een journaliste in een tweede hands winkeltje. Zij kende de schrijver niet en besloot het boek te kopen!
Anno 2017! Deze Afro Amerikaanse schrijver wordt nu beschouwd als de ‘verloren reus van de Amerikaanse literatuur”.
De roman begint met als Motto: een korte tekst uit Walden: Burgerlijke ongehoorzaamheid, een titel die pas na het lezen van het boek volledig tot je doordringt. De titel zit ook in dit motto verklaard.
Als eerste wordt de lezer op de hoogte gebracht gegevens over de ‘fictieve staat’ waarin de roman zich afspeelt. Van zijn geografische ligging tot zijn recente geschiedenis, waarin de slavernij begon.
Op de veranda van het kleine dorpje Sutton zitten blanke mannen te ‘niksen’. Harper (de informele leider) vertelt het verhaal, de mythe van de aankomst van het slavenschip met de Afrikaan aan boord. Deze Afrikaan is de voorvader van Tucker Caliban.
Tucker Caliban, een neger, heeft land gekocht van David Willson. Hij is nu een zelfstandige, onafhankelijke boer. Maar wat doet hij? Hij strooit op een goede/kwade ochtend zijn land vol met zout, schiet zijn paard en zijn koe dood, haalt de staande klok (geschenk van de generaal Willson) uit huis en vernielt die , daarna hakt hij de boom om waar de generaal graag onder zat. Dan neemt hij vrouw en kind en steekt zijn huis in brand
Niemand van de blanken en de toegesnelde negers begrijpt wat Tucker aan het doen is.
Tucker loopt met hoogzwangere vrouw en baby naar de weg , ze vertrekken. Hij zegt niets!
Harold Leland, een 8 jarige blanke jongen, rent naar Tucker toe en vraagt: “Waarom gaat u weg? Waarom doet u dit?” Hij krijgt als antwoord. Ga terug naar je vader, je bent toch nog niets kwijt geraakt.”
Deze daad van Tucker is cruciaal in het boek. Wat gebeurt er.. het blijkt een (niet door-gegeven) startsein te zijn voor de negroïde bevolking, de slaven, om te vertrekken naar andere staten waar ze een vrijer leven verwachten! Binnen de 48 uur waarin dit verhaal zich afspeelt zijn alle zwarte bewoners van de staat vertrokken! Van deze bewoners lees je de gedachten niet! Wel krijg je de gebeurtenis via de blanke bevolking, via hun perspectief, gepresenteerd! Zij hebben het waargenomen, zij hebben er over nagedacht, over gefilosofeerd.
Je leest over hun levens, het wordt niet chronologisch verteld. Het zijn flash-backs, of het perspectief van de persoon wordt gestart in het verleden. Maar het blijft alleen het witte perspectief dat je leest.
Je leest over Dymphna Wilson, die in haar man blijft geloven, ondanks zijn zwijgen. Die de post uit het Noorden niet openmaakt. Die haar man ziet veranderen nadat hij ontslag heeft gekregen bij de krant.
Bij elk nieuw personage komt een deel van de puzzel! Langzamerhand krijg je inzicht in de personages, wat hen beweegt, wat hun idealen zijn of waren. Het zijn scherpe observaties van deze personen, bijna analyses!
Het laat je ook zelf reflecteren, zelf antwoorden geven op de fragmenten van hun beschreven leven. “Hoe zou ik …..” Het trekt je naar het heden in het nu! Waarom voelt deze roman zo actueel, wat is er in onze eigen samenleving gaande?
Maar het eind van het verhaal laat heel duidelijk zien, waarom de negroïde bevolking vertrokken is! Onthutsend… het laat je niet los!
Een prachtig boek… een must read!

1957
Sutton, een buurtschap in een niet bestaande staat ergens in het diepe zuiden van Amerika.
Meneer Harper houdt vanaf vroeg in de ochtend, in zijn rolstoel, de wacht op de veranda van de plaatselijke kruidenierswinkel. Hij vertelt de andere rondlummelende mannen het - door overlevering misschien niet helemaal meer waarheidsgetrouw - mythische verhaal van een bijna titanische zwarte slaaf die de geschiedenis in is gegaan als 'De Afrikaan' en zo sterk was als de Bijbelse Samson. Gedurende de overtocht zit de Afrikaan - Hij heeft een baby bij zich - vastgeklonken aan de wand van het ruim, tot hij zich ineens met een luid gebrul losbreekt en weet te ontsnappen. Wanneer zijn eigenaar, Generaal Dewey Willson, hem te pakken heeft gekregen vermoordt hij hem, de baby neemt hij mee naar huis.

Tucker Caliban, een man met een zeer zwarte huid, is een ongeschoolde arbeider en het bloed van 'De Afrikaan' stroomt door zijn aderen. Hij heeft een stem die een aantal octaven te hoog klinkt, is klein van stuk en brildragend, en hiermee zet Kelley direct de toon door hem in een tegenovergestelde gedaante neer te zetten dan zijn grote en sterke voorvader.

Wanneer Tucker een lading grof zout heeft gekocht, strooit hij tot ieders verbazing 'de hagelachtige kristallen' uit over zijn akkers, schiet zijn schamele veestapel af, vermorzelt de klok die ooit met de Afrikaan is meegekomen en verbrandt letterlijk al zijn 'schepen' achter zich. Dan reist hij met zijn gezin de noorderzon tegemoet. De klok is een prachtige metafoor die aangeeft dat Tucker met het stukslaan ervan ook de tijd die achter hem ligt te gronde richt.

Met stomheid geslagen zien de dorpsbewoners deze taferelen aan. Over het waarom van hun vertrek kunnen ze alleen maar gissen. En wat Tucker waarschijnlijk nooit heeft vermoed is dat langzamerhand de ook andere zwarte dorpsbewoners hun spullen bijeen pakken, alsof Tucker hiervoor het startsein heeft gegeven. Ook Harry Leland en zijn zoon zien deze exodus met lede ogen aan. Harry zegt hem dat de negers vrije mensen zijn en het recht hebben om te vertrekken.

Vanuit het point of view van enkele witte dorpsbewoners wordt het verhaal van Tucker uit de doeken gedaan. De tijdswisselingen geven een compleet plaatje. Alleen zij krijgen het woord en het is opmerkelijk te noemen dat een auteur van Afro-Amerikaanse literatuur in de huid van witte mensen kruipt. Kelley weet messcherp te verwoorden hoe de witte achterblijvers het vertrek van de zwarte bevolking ondergaan.

Tucker heeft, net als zijn vader en grootvader, altijd bij de familie Willson gewerkt en ook zijn vrouw Bethrah is op een dag bij hen aan de deur verschenen, omdat ze op zoek was naar een betrekking als dienstmeid. Samen bestieren ze een eigen boerenbedrijfje. De gezinsleden van de Willson's hebben warme herinneringen aan Tucker en Bethrah en in de afzonderlijke hoofdstukken komen zij aan het woord. Elk personage vertelt zijn/haar eigen verhaal over de verhouding tot Tucker. Maar onderhuids is de rassenongelijkheid pijnlijk voelbaar, zoals wanneer de jonge Tucker met de riem krijgt als hij een telg van de Willson's leert fietsen en hij daardoor te laat thuis komt voor het eten. Het is subliem hoe Kelley elk persoon een geheel eigen karakter heeft gegeven, door de schrijfstijl en vocabulaire aan te passen. Vooral de kleine Harold (meneer Leland voor Tucker) maakt indruk met zijn kinderlijke vertrouwen en naïviteit.

Maar niet bij iedereen kan deze uittocht op sympathie rekenen en op de veranda wordt er dan ook druk gespeculeerd en de gouverneur komt ook met zijn statement.
Toch blijven de gevolgen van het vertrek van de grote groep zwarte dorpsbewoners niet ongemerkt en de gemoederen keren zich. De komst van Bennett T. Bradshaw, een geaffecteerde, Noorse, zwarte dominee, zet de verhoudingen in het dorp op scherp. Het einde van dit sterke, maar hartverscheurende verhaal blies me uit mijn schoenen. Een hartverscheurend verhaal waar nog lang over na te denken valt.

makkelijk leesbaar

Prachtige en zelfs gewaagde vertaling., dat is wat ik er goed aan vind.

Lezen!