Verlichting of darwinisme essays over wetenschapsgeschiedenis

Na de Tweede Wereldoorlog ontstaat er een publiciteitsgolf rond de bioloog Charles Darwin. Hij zou de gigant zijn die de moderne biologie heeft gegrondvest, de gigant die de wetenschap heeft geseculariseerd. Hij zou de grootste wetenschapper van de 19e eeuw zijn, ja het grootste genie aller tijden. Die halve eeuw Darwin-promotie heeft een naam: de Darwin Industry. Het toppunt ervan is het Darwinjaar 2009.
Was Darwin echt zo'n belangrijk bioloog? Nee, zegt de auteur van dit boek, Darwin's tijdgenoten Mendel en Virchow leverden grotere bijdragen aan het vak. En ook de secularisering van de wetenschap heeft weinig te danken aan Darwin, die als trouw anglicaan prominent begraven ligt in het anglicaanse hoofdkwartier Westminster Abbey.
Hoe kan het dan dat de Darwin Industry na de Tweede Wereldoorlog zo'n mythe rond Darwin spint? In elf essays ontleedt dit boek Darwin's wonderlijke rol in de wetenschapsgeschiedenis. Het elegante en bij vlagen humoristische boek zal zowel historici als biologen verrassen.

Verlichting of darwinisme?
De Verlichting heeft in vier eeuwen het christelijke wereldbeeld vervangen door het wereldbeeld van de moderne natuurwetenschap. In dat lange proces van secularisering is telkens een ander land het actiecentrum. In de 17e eeuw bruist het vooral in Nederland, in de 18e eeuw in Frankrijk, in de19e eeuw in Duitsland, in de 20e eeuw in Engeland en Amerika.
In de 19e eeuw is Duitsland het actiecentrum van Verlichting en wetenschap, met name in de biologische vakken. Engeland is in die tijd een achterblijver in dat opzicht. Hoe is dan toch de mythe over 'genie' Darwin ontstaan?
De Darwin-mythe is een Angelsaksische mythe. Na de Tweede Wereldoorlog wordt de Angelsaksische wetenschapscultuur dominant in de wereld. Het Engels wordt de taal van de wetenschap, Engelse en Amerikaanse vakbladen worden leidend. In die naoorlogse halve eeuw creëert de 'Darwin Industry' de Darwin-mythe.
Verlichting en darwinisme staan haaks op elkaar. De Verlichting is een nuttig proces. Het darwinisme daarentegen is een verwarrende lobby. Darwin's bijdrage aan de wetenschap was beperkt en de politieke invloed van het darwinisme heeft bepaald ongunstige kanten gehad. Het bood onder meer een ideologisch alibi voor Engels koloniaal geweld, en het leverde aan Duitsland een deel van de inspiratie om twee wereldoorlogen te beginnen. De Darwin Industry retoucheert die ongunstige kanten.
Dit boek krabt de dikke laag retouche-verf weg, zodat een realistischer historisch beeld zichtbaar wordt. Het beeld toont de prestaties van de Duitse Verlichtingsdenkers en biologen in de 19e eeuw. Het toont de beperkte en later overbelichte rol van Darwin. En de ongunstige politieke invloed van het darwinisme.

Over de auteur
Ton Munnich(1955) is historicus. Hij begon zijn studie in 1973 en voltooide die in 1981. Hij werkte voor een krant, voor een ziekenhuis en voor een gemeentelijke afdeling Monumentenzorg. Intussen bleef hij betrokken bij het vak wetenschapsgeschiedenis. Veertig jaar fascinatie voor zijn vak, hebben geleid tot dit boek.