Verloren taal een zoektocht naar mijn familie

In dit boek worden we meegenomen door Bronja die samen met haar moeder een zoektocht onderneemt naar haar roots in Engeland, Tsjechië, Israël en Amerika. Deze journaliste die in Nederland geboren en getogen is, voelt zich toch anders vanwege haar joodse erfenis en de familie die vanwege de oorlogen in Centraal- en Oost-Europa steeds op de vlucht moest. In dit boek staat ze op het punt om de gaten in haar persoonlijke geschiedenis op te gaan vullen omdat ze zich vragen stelt over haar eigen identiteit, haar moedertaal, haar vaderland,... Over deze reis maakte ze dit persoonlijke en emotionele verslag.

Ze doet het in een trefzekere en heel eerlijke persoonlijke stijl die daardoor aan echtheid wint. Ik word zo onmiddellijk meegetrokken in haar verhaal.
In het boeiende familieverhaal volgen we voornamelijk haar moeder, vader en grootouders van moeders' kant, m.n. opa Pista en oma Mariana, doorheen de geschiedenis, hoewel er nog vele andere familieleden opduiken.

De titel 'Verloren taal' is zeer duidelijk: een weerkerend thema in het boek is dat ze het frustrerend vindt dat ze geen Tsjechisch meer kan omdat ze deze taal als 3-jarig kind na de scheiding van haar ouders als wraak niet meer toeliet in haar bestaan. In dit boek wordt ze hier tot haar frustratie mee geconfronteerd tijdens haar zoektocht in de communicatie met haar familieleden en het begrijpen van archieven, en probeert ze deze blokkade zelf terug te doorbreken door in therapie te gaan.

Het is tegelijkertijd ook een universeel verhaal over het terugvinden van oude familiebanden, van je afkomst, en een getuigenis van hoe je als kind de effecten kan voelen van de geschiedenis van je ouders die moesten vluchtten voor oorlog uit hun geboorteland. Het betekent zoveel voor iemand om zijn identiteit te kunnen vormen in gevallen waarin dit niet evident is. Een les in tijden van grote vluchtelingenaantallen en waarin thema's als inburgering en integratie aan belang winnen.

Bronja Prazdny toont in haar zoektocht naar verloren joodse familie in het Tsjechië uit de tijd van het IJzeren Gordijn en in Israël de gecombineerde effecten van vervolging door nazi's en communisten. Velen overleefden niet, anderen leden onder de discriminatie en pesterijen van de communisten. Haar grootvader had geen andere keuze dan tweemaal te vluchten. Maar de auteur toont ook het desastreuze effect van die overlevingskeuzes op de achterblijvers, tot in volgende generaties door. Een waarachtig en onthutsend boek.

Dit boek gaat over de zoektocht van een jonge vrouw, Bronja. Samen met haar moeder gaat ze spitten in het verleden om zoveel mogelijk te weten te komen over haar voorouders. Haar ouders zijn beiden gevlucht uit Tsjechië in de jaren 60 en verder speelt het Joods zijn van moeders kant ook een grote rol, veel van de familie is gedeporteerd en omgekomen.

Bronja zoekt samen met haar moeder naar sporen uit het verleden, moeder wil in eerste instantie niet zo erg meewerken, maar wanneer ze merkt dat haar dochter wanhopig op zoek is naar haar identiteit gaat ze overstag.
Ook stiefvader Teun is niet al te toeschietelijk en vindt haar gedrag en reactie vreemd wanneer ze begint over haar Joods zijn. Er komt meteen een kritische noot bij, Teun werkt af en toe in de Gazastrook om een jongerencentrum op te zetten.

Opa Pista is een belangrijk persoon in het hele verhaal, hij is de vader van Hana, moeder van Bronja, zijn eerste huwelijk was met Mariana. Ze kunnen nog net op tijd naar Engeland vluchten in 1939. Hij gaat tijdens de oorlog in een "gelegenheidseenheid" in Duinkerken vijftienduizend nazi’s omsingelen. Daarna werkt hij weer als arts in Praag.
In 1956 scheiden de ouders van Hana, Opa Pista krijgt een andere vrouw, Irena. Hana wordt naar een internaat gestuurd, niet welkom in het nieuwe gezin. En hier wordt een kiem gelegd voor een verstoorde ontwikkeling van Hana, deze gaat vervolgens totaal los, is ontheemd. Pista en Irena verdwijnen met de noorderzon naar Engeland blijkt later, ook blijkt dat er een brief van Pista aan Hana onderschept is door de geheime dienst, waardoor Hana niet weet waar haar vader is.
Hana komt via Engeland, waar ze haar vader ontmoet, terecht in Groningen voor een uitwisselingsprogramma van studenten. En zo begint voor Hana een nieuw leven in Nederland, ze leert Slava kennen, ook een vluchteling en ze krijgen een dochter, Bronja.

De zoektocht van moeder en dochter gaat naar Israël, Tsjechië en de VS, veel emotie, frustratie vooral aan de kant van Bronja vanwege het niet kunnen communiceren in het Tsjechisch.

Bronja gaat in therapie en daar vind ze de sleutel van de " verloren taal". Als 3 jarige gaan haar ouders scheiden en weigert Bronja nog langer die zo vertrouwde, het Tsjechisch, taal te spreken. In eerste instantie omdat ze veiligheid mist, gezin valt uit elkaar, maar later komt er een andere reden: ze wil haar moeder helpen met de nieuwe situatie. Dit vind ik nou echt de allermooiste gedachte van zo'n klein meisje, vandaar de titel hierboven: Het offer van Bronja.
"De ultieme vorm van aanpassing aan nieuwe omstandigheden: ik had door dat wij dóór moesten"

Aan het eind ontmoet Bronja Sasja, dit is de zoon van Vera, vriendin van Hana. Deze twee mensen blijken zielsverwanten en vinden veiligheid bij elkaar, mooi!

Dit is zo'n boek dat je nog jaren bijblijft. Omdat het in inkijkje geeft in onze Europese geschiedenis. In andere mensen. En omdat zo'n heftige zoektocht, zo weergaloos beschreven wordt. Rauw, teder en grappig tegelijk.
Laat je beklemmen door de scenes bij de Geheime Dienst van Praag. Verwonder je over het schizofrene leven in Israel. Krijg kippenvel van de sessies bij de therapeut. Voel mee met de grenzeloze liefde voor familie waar het boek op gedrukt is. Reis mee met Bronja Prazdny, die je de lezer in dit boek zo dichtbij laat komen, dat ze aanvoelt als een nieuwe oude vriendin. Hulde voor zoveel talent.

Visie van de recensent
‘Verloren taal’ is het autobiografische relaas van Bronja Prazdny over de zoektocht naar haar familie, haar roots en naar een verklaring voor het altijd ergens op de achtergrond aanwezige gevoel van anders-zijn.

“Dus waarom zou het feit dat ik Joods ben belangrijk zijn, laat staan iets van doen hebben met dat gevoel van anders zijn? Alleen omdat ik zo veel familie heb verloren, en die hele vooroorlogse cultuur is verdwenen? En wat maakt het uit dat ik kind ben van generaties vluchtelingen? Ik spreek toch Nederlands en ben hier geboren? Is het dat onderliggende gevoel van onveiligheid dat mij anders maakt, of hoef ik niet verder te kijken dan mijn uiterlijk en mijn achternaam? Het laat me niet los.”

Prazdny is een kind van Tsjechische vluchtelingen. Ze is weliswaar in Nederland geboren en getogen, maar heeft zich altijd net even anders gevoeld. Steeds vaker vraagt zij zich af of dit gevoel voortkomt uit haar uiterlijk, haar achternaam of haar joodszijn.

“Quod erat demonstrandum: in de straten van Tel Aviv voel ik mij thuis. Mijn uiterlijk voelt zich hier thuis. Ik kijk naar passerende gezichten, en voel niks dan herkenning. Ze zijn zo verschillend maar zo vertrouwd. De ogen, de wenkbrauwen, de neuzen. Maar vooral de niet-witte huidskleuren. De haren: alle variaties bruin, zwart, rood, soms een blondine, maar herkenbaar. Joden. Ik ben onder Joden.”

Prazdny hanteert een prachtige schrijfstijl. Een uiterst fraai taalgebruik en ruime woordenschat kenmerken haar stijl. Eigentijds, vlot, maar vooral met respect voor het geschreven woord.

“Ons ongedwongen gekwek valt stil, alleen onze ademhaling is nog hoorbaar. We zijn plezant gevangen in een tijdloze warmte, een oergevoel van baarmoeder en zacht gas en boven ons een felle zon in een stralend blauwe hemel. We baden letterlijk in licht, warmte streelt en kietelt onze huid. De witheid van deze kamer versterkt het gevoel. Magistraal. Soms is het echt goddelijk, verrukkelijk om in leven te zijn, te kunnen voelen.”

Op verfijnde en terughoudende wijze weet Prazdny bovendien de emotie over te brengen. Bij gebrek aan eigen tranen heb ik voor haar in de plaats gehuild om de ‘duizenden, honderdduizenden, miljoenen opgestapelde vermoorde kinderen’ waarmee de auteur geconfronteerd wordt tijdens haar bezoek aan Yad Vashem. Wanneer je dat effect bij je lezers kunt bewerkstelligen, dan ben je naar mijn mening een zeer kundig auteur.

Prazdny is tot aan haar derde levensjaar tweetalig opgevoed. Het frustreert haar dat ze, wanneer ze een groot aantal documenten onder ogen krijgt die haar verder kunnen helpen in haar zoektocht, de taal niet (meer) machtig is. Ook tijdens de reis die ze met haar moeder onderneemt naar Israël, bewerkstelligt dit een gevoel van buitengesloten zijn.

“Op ons Joden over de hele wereld verspreid en van elkaar vervreemd door taal, afstand en tijd. Op jou. Op ons, die de familie weer bij elkaar kunnen brengen. En op innerlijke rust na een dapper gestreden strijd. We toosten. Ik had het niet beter kunnen verwoorden.”

‘Verloren taal’ is een prachtig en indrukwekkend boek, geschreven door een bijzonder talentvolle auteur van wie wij, naar ik hoop, nog veel zullen horen en vooral lezen! Ik heb mij mee laten voeren op de zoektocht van deze auteur naar haar roots; haar ander-zijn. Ik keek over haar schouder mee bij elke ontmoeting en elke ontdekking of openbaring. Deze ‘reis’ zal mij nog lang bijblijven en ik dank de auteur dat ik met haar ‘mee mocht’.

In verloren taal gaat Bronja Prazdny als kind van gevluchte ouders op zoek naar zichzelf, haar verleden, het verleden van haar familie en haar verloren taal. Verloren taal is een zeer indrukwekkend verslag van deze zoektocht geworden. Het is knap hoe Bronja zo’n persoonlijk verhaal toegankelijk heeft weten te maken voor een breed publiek. Het boek leest vlot en ik had nergens het idee dat ik iemands dagboek aan het lezen was. Wat mij betreft zeker een aanrader!

Bronja Prazdny neemt de lezer in dit boek mee op een zoektocht naar haar identiteit en wat dat eigenlijk is. Zoals vaak met woorden het geval is heeft 'identiteit' meer dan één betekenis; 'wie je bent' maar ook 'het jaar van herkomst'.
Bronja laat dat ook in de delen IV en V onder de titel met voorbeelden zien. Heel toepasselijk, in dit geval.

Bronja en haar moeder gaan samen op reis en op zoek naar de waarheid. Deze zoektocht van een jaar neemt je mee naar Engeland (Vooraf), Tsjechië (Lost world), Israël (Old world) en Amerika (New world) om in Nederland (Thuis) te eindigen.
Eind jaren zestig verlieten haar vader en haar moeder ieder afzonderlijk het toenmalige Tsjechoslowakije en ontmoetten elkaar op een cursus Nederlands voor anderstaligen in Bilthoven. Ze waren vluchtelingen.

Bronja daarentegen is in Nederland geboren en getogen. Maar ze heeft het gevoel dat ze veel verloren is doordat er zoveel van haar familie heeft moeten vluchten om wat voor reden dan ook. Ze is Joods maar weet bijna niets van het Jodendom… Ook weer een gemis.
Ze voelt zich anders, ziet er anders uit en weet bijna niets over haar familie.
'Anders' zijn we altijd en overal toch wel. Opa Pišta in zijn voormalige thuisland én in Engeland, hoe zeer hij ook zijn best deed 'Engelser dan de Engelsen' te zijn. Mama in Tsjechoslowakije, en ik in mijn eigen Nederland.'
Dat gevoel van ontheemding, van nergens bij horen kan ze moeilijk uitleggen aan haar Nederlandse vrienden die het soms wat aanstellerig vinden.

Wat ik ook mooi vond om te lezen is dat haar moeder zoveel informatie heeft willen opzoeken en de moeite heeft genomen om Bronja op haar zoektocht te vergezellen. Maar ook haar moeder wil meer weten en wordt soms zelf ook verrast door wat ze ontdekken.
Gaandeweg haar onderzoek beseft Bronja dat er een link is tussen het verdwijnen van haar vader en het verdwijnen van het Tsjechisch uit haar leven en dat ze dat gegeven ook voelt! Dat verlies ervaart ze als de reden dat ze contact met haar familie is misgelopen en een stukje van haar zelf verloor.

'Verloren taal' is een mooi, ontroerend en rijk verhaal over de dappere zoektocht van deze hoofdpersoon naar wie ze is, over herkenning en het gevoel willen hebben om ergens bij te horen. Het is geen verhaal om even snel te willen lezen, neem er de tijd voor zodat je alles goed in je op kunt nemen.

'Verloren taal' heb ik ontzettend graag gelezen!

Een aangrijpend verhaal over hoe het gebrek aan wortels in een gemeenschap generaties lang kan doorklinken.

Een fantastische auteur is Bronja Prazdny, ook haar tweede boek vrouwen met autisme is een absolute aanrader (en ja, mannen mogen het ook lezen!!) wat ik dan ongelooflijk vind is dat ze voor haar derde boek geen uitgever kan vinden!! Schandalig dat in dit land wel de eerste beste omhoog gevallen voetballer wel een boek mag uitbrengen(door een ghostwriter natuurlijk!!)
Maar een fantastisch getalenteerde auteur zoals Bronja, de boer moet opgaan met haar script....

Identiteit is een lastig begrip. Verloren Taal is een zoektocht van de schrijver naar haar identiteit. Geboren en opgegroeid in Nederland, tot haar derde tweetalig opgevoed, kind van twee ouders die gevlucht zijn uit hun thuisland en uit een Joodse familie die door de Nazi’s grotendeels is uitgeroeid in de tweede wereldoorlog. Tel daarbij op de scheiding van haar ouders op driejarige leeftijd en de dood van haar vader door een twijfelachtig noodlottig ongeval op haar vijftiende dan zijn de kaders uitgezet voor een uitermate moeizame zoektocht naar die identiteit.
Verloren Taal laat zien hoe frustrerend het is wanneer je je moedertaal niet meer spreekt maar dat je wel elk moment bewust bent van de bloedband die je hebt met familie. Je buitengesloten voelen omdat je de taal niet machtig bent. De frustratie omdat je die taal als klein kind wel gesproken hebt.
Maar het is ook de zoektocht naar een stuk familiegeschiedenis. Van ouders en grootouders. Over de zinloze vernietiging van hele generaties, de vlucht uit onderdrukking, oude en nieuwe liefdes en alle onmenselijke beslissingen die daarbij gemaakt moeten worden. Over vernietigde idealen maar ook over liefde en over hoe gekleurd herinneringen kunnen zijn.
Dit alles legt de schrijver moeiteloos bloot, openhartig, zonder zichzelf of familieleden te sparen. Dat komt aan, soms voel je plaatsvervangende schaamte. Maar ook momenten dat je als lezer tot tranen toe geroerd bent. Het moment waarop de schrijver en haar moeder de brief van opa gericht aan haar moeder vinden waaruit blijkt dat opa wel degelijk afscheid heeft genomen waardoor een verhaal in een heel ander daglicht komt te staan.
Als derde generatie buitenlander in Nederland had ik ontzettend veel momenten van herkenning maar ook de historische achtergrond van de Praagse Lente, het communisme, vluchtelingen, de Shoah en hoe wij als Nederlanders omgaan met vreemdelingen maken het tot een lezenswaardig en leerzaam boek.